нужда́ ж.

1. (надобность) патрэ́ба, -бы ж.; (необходимость) неабхо́днасць, -ці ж.;

нужды и запро́сы патрэ́бы і запатрабава́нні;

испы́тывать нужду́ в ко́м-л., в чём-л. мець (адчува́ць) патрэ́бу ў кім-не́будзь, у чым-не́будзь;

без нужды́ без патрэ́бы;

в слу́чае нужды́ калі́ зда́рыцца (калі́ бу́дзе) патрэ́ба, у вы́падку патрэ́бы;

нет нужды́ няма́ патрэ́бы;

по нужде́ па неабхо́днасці;

2. (недостаток) няста́ча, -чы ж.; (бедность) бе́днасць, -ці ж.; (нищета) гале́ча, -чы ж.;

терпе́ть нужду́ цярпе́ць няста́чы;

он вы́рос в нужде́ ён вы́рас у бе́днасці (у гале́чы);

жить без нужды́ жыць бязбе́дна;

быть в нужде́ быць у бе́днасці, цярпе́ць няста́чы;

3. (затруднительное положение) ця́жкае стано́вішча; (беда) бяда́, -ды́ ж.; (несчастье) няшча́сце, -ця ср.; (горе) го́ра, -ра ср.;

помо́чь в нужде́ дапамагчы́ (памагчы́) у бядзе́ (у ця́жкім стано́вішчы);

◊

нужды́ нет не бяда́, не ва́жна, дармо́ што;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Inopi nullus amicus

У беднага няма сябра.

У бедного нет друга.

бел. Як я быў багаты ‒ звалі ў кумы і сваты, а як стаў бедны ‒ кожны морду верне. Калі батат, то мой брат, калі худы, адыдзі туды. Хто батат ‒ усім брат, хто ж нічога не мае, таго ніхто не знае.

рус. Царь да нищий без товарищей. Бедному зятю и тесть не рад. Нищему нет друга. Богатого и в чуже знают, убогий и в своих невидим. Без денег Панфил никому не мил. Худ Роман, коли пуст карман.

фр. Pauvreté n’a pas de parenté (Бедность не знает/не имеет родства).

англ. He that has a full purse never wanted a friend (У кого полный кошелёк ‒ никогда не нуждается в друзьях).

нем. Ein reicher Bauer kennt seine Verwandten nicht (Богатый крестьянин не знает своих родственников). Ja, reich Timoshka, er hat einen Hund und eine Katze (Да, богат Тимошка: у него собака и кошка).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

алагі́зм

(фр. alogisme, ад гр. а- = не, без + logos = слова)

1) што-н. нелагічнае, несумяшчальнае з лагічным мысленнем; бяссэнсіца;

2) філасофскі погляд, які адмаўляе логіку як сродак навуковага пазнання;

3) стылістычны прыём, наўмыснае парушэнне ў мове лагічных сувязей з мэтай надання камізму, іроніі і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

obchodzić się

незак.

1. абыходзіцца з кім; адносіцца, ставіцца да каго;

2. z czym абыходзіцца з чым; карыстацца чым;

3. bez czego абыходзіцца без чаго;

4. czym задавольвацца чым

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

namysł, ~u

м. роздум; развага;

dać czas do ~u — даць час на роздум;

bez ~u — без роздуму; неабдумана; безразважна; не думаючы;

po długim namyśle — пасля доўгіх разваг; добра падумаўшы

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

podstawa

podstaw|a

ж.

1. аснова;

~a trójkąta — аснова трохкутніка (трохвугольніка);

2. падстава; прычына;

nie bez ~y — не без прычыны;

na jakiej ~ie — на якой падставе;

3. тэх. станіна

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

poach [pəʊtʃ] v.

1. гатава́ць я́йкі ў спецыя́льнай пасу́дзіне над кіпя́чай вадо́й; вары́ць мя́са альбо́ ры́бу ў кі́пені

2. палява́ць без дазво́лу, займа́цца браканье́рствам

3. перама́ньваць (каго-н.) на свой бок;

Foreign football clubs se em to be poaching all our best players. Здаецца, замежныя футбольныя клубы пераманьваюць нашых лепшых ігракоў.

4. незако́нна перайма́ць, прысво́йваць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ці́хі, ‑ая, ‑ае.

1. Ледзь чутны; нягучны. Ціхі посвіст, лёгкі шорах, — Цемра ночы ажыла... Крапіва. Ляснуў кароткі ціхі стрэл. Шамякін. // Які характарызуецца наяўнасцю невялікага шуму ці адсутнасцю яго; бясшумны. Ціхі горад. □ Брод перайшоў [Андрэй]. Вось цёмны ціхі млын Паўстаў прад ім. А далей — сад і круча. З. Астапенка.

2. Агорнуты цішынёй; маўклівы. Ціхая ноч. □ У парку ля ціхіх лагчын Запыленай шыбай віднеюцца лужы, Ільдзінка на сонцы блішчыць. Ляпёшкін.

3. Без адзнак вялікага руху, мітусні, беганіны. А там, за ціхаю дарогай, Шуміць бярэзнік малады. Колас. Станцыя, на якой вылазіць Дзмітрый Іванавіч, у познюю асеннюю пару заўсёды ціхая. Навуменка. // Бязветраны; зацішны. Ціхая пагода. □ Нават у самыя ціхія дні, калі і на адкрытых лугах не зварухнецца ні адна травінка, лісце асінніка няспынна дрыжыць і калоціцца. Паслядовіч. / Пра дождж і пад. Мы пад вечар прыселі пад цёплай капай. Ціхі дожджык пра нешта шаптаў нам, як друг. Кірэенка. // Бестурботны; мірны. Ціхае жыццё. □ Росным травам, Што зарой наліты. Пошум іх прысніцца ў ціхім сне. Калачынскі. // Нямоцны, слабы; кволы. Ціхі вецер развяваў непакрытыя валасы Аксінні. Лынькоў. // Слаба выражаны, ледзь прыкметны. — Жывая!.. Пад пальцамі азвалася ціхае-ціхае тахканне пульсу. Брыль.

4. Лагодны, рахманы; паслухмяны, пакорлівы. Усе яго [Івана Аляксеевіча] ведалі, як чалавека ціхага і сумленнага. Якімовіч. — Ціхі ён у нас, пане, — уступілася за сына маці. Пальчэўскі.

5. Які праходзіць спакойна, без буйных праяў. Адным словам, разам з дзяўчынай у лагеры пасялілася ціхая радасць. Ваданосаў.

6. Які не адрозніваецца хуткасцю, павольны, марудны. Ехаць ціхай рыссю. □ Без агнёў і ціхім ходам яны [Крамарэвіч і машыніст] адводзілі цягнік у тыл. Чорны.

•••

Ціхае вар’яцтва — шаленства без прыступаў буянства.

Ціхая гадзіна — тое, што і мёртвая гадзіна (гл. гадзіна).

Ціхай сапай гл. сапа.

Ціхая завадзь гл. завадзь.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пить несов., в разн. знач. піць;

пить ко́фе піць ка́ву;

пить за что-л., за кого́-л. піць за што-не́будзь, за каго́-не́будзь;

◊

пить го́рькую (мёртвую) піць без про́сыпу (запо́ем);

как пить дать як піць даць;

пить (на) брудерша́фт піць (на) брударша́фт;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

шёлк в разн. знач. шоўк, род. шо́ўку м.; ядва́б, -бу м.;

иску́сственный шёлк шту́чны шоўк;

◊

на пу́зе шёлк, а в пу́зе щёлк посл. на назе́ бот рыпі́ць, а ў гаршку́ тра́сца кіпі́ць; бо́ты но́выя, а пя́ты го́лыя; хоць без цу́кру, але ў спо́дачку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)