Разм. Свойская жывёла. Бабка Наста, накінуўшы чырвоны кажушок, стаяла на дварэ, ламала рукі і галасіла: чым жа цяпер карміць худобу?Колас.Некалькі дзён худоба тут не хадзіла, дык усюды паднялася густая мяккая траўка.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́рвана,
1.Прысл.дачырвоны (у 1 знач.).
2.безас.узнач.вык. Пра перавагу чырвонага колеру дзе‑н., наяўнасць чырвані. На дварэ было чырвана, як ад пажару.Пташнікаў.Там [у вёсцы] цяпер цвітуць вяргіні — аж чырвана пад вокнамі.Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ДАЖДЖАВЫ́Я ЧЭРВІ, земляныя чэрві,
агульная назва 5 сям. кольчатых чарвей кл. алігахетаў, або малашчацінкавых кальчацоў. Каля 1500 відаў. Пашыраны ўсюды, акрамя Антарктыды. Жывуць у глебе, подсціле, буйныя віды рыюць хады глыб. да 8 м. На Беларусі 13 відаў, найб. пашыраны пашавы чарвяк (Nicodrilus caliginosus), малы чырвоны чарвяк, або малы выпаўзак (Lumbricus rubellus), эйзеніела чатырохгранная (Eiseniella tetraedra), гнаявы чарвяк (Eisenia foetida), вял.чырвоны выпаўзак (Lumbricus terrestris) і інш.
Даўж. 2 см — 3 м (Eisenia magnifica), шыр. да 20 мм. Цела цыліндрычнае, крыху сплясканае або чатырохграннае, светла-шэрае, зялёнае, вішнёва-чырвонае, чорна-бурае. Складаецца з 60—450 членікаў (сегментаў), на кожным з іх (акрамя першага) ад 8 да некалькіх дзесяткаў шчацінак, што дапамагаюць пры поўзанні і ўтрыманні ў нары. На пярэднім канцы цела паясок, што выдзяляе рэчыва, якое склейвае 2 асобіны пры спароўванні і ўтварае яйцавы кокан. Добра развітыя нерв., крывяносная, стрававальная, выдзяляльная і палавая сістэмы, органы дотыку, нюху, здольнасць да рэгенерацыі. Дыхаюць скурай. Гермафрадыты. Актыўныя ноччу, днём выпаўзаюць з зямлі толькі пасля дажджу (адсюль назва). Сапрафагі. Жывяцца пераважна рэшткамі раслін. Рыхляць і ўзбагачаюць глебу мінер. рэчывамі, надаюць ёй устойлівую дробна-камякаватую структуру, спрыяюць аэрацыі і ўвільгатненню. Некаторыя — гаспадары ўзбуджальнікаў гельмінтозаў жывёл і чалавека.
Дажджавыя чэрві: 1 — вялікі чырвоны выпаўзак; 2 — малы чырвоны; 3 — гнаявы; 4 — эйзеніела чатырохгранная.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кардына́л, ‑а, м.
1. Вышэйшы пасля папы рымскага духоўны сан у каталіцкай царкве, адзнакамі якога з’яўляюцца чырвоны капялюш і мантыя. // Асоба, якая мае гэты сан.
2. Пеўчая птушка з ярка-чырвоным (колеру кардынальскай мантыі) пер’ем, якая водзіцца ў Амерыцы.
[Ад лац. cardinalis — галоўны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пярэ́сціна, ‑ы, ж.
Разм. Вялікая пляма другога колеру на шэрсці жывёлы, пер’і птушак. На плоце, што адгароджваў гэты двор ад вуліцы, стаяў на моцных шышкаватых нагах прыгожы і магутны певень — шыза-чырвоны, з доўгімі залацістымі пярэсцінамі на шыі.Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sanguineous
[sæŋˈgwɪniəs]
adj.
1) крывяны́; як кроў; крыва́вы
2) чырво́ны, як кроў
3) паўнакро́ўны
4) сангвіні́чны; по́ўны аптымі́зму
5) крыважэ́рны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пу́рпура
(лац. purpura = чырвоны колер)
захворванне, якое характарызуецца шматлікімі пунктамі кровазліцця на скуры і слізістых абалонках, абумоўленымі трамбацытапеніяй.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пурпуры́н
(ад лац. purpura = чырвоны колер)
арганічнае чырвонае фарбавальнае рэчыва, якое здабываецца з каранёў марэны; атрымліваецца акісленнем алізарыну.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
руберо́йд
(ад лац. ruber = чырвоны + -оід)
матэрыял для пакрыцця даху або ізаляцыі, зроблены з кардону, прамочанага спецыяльным саставам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эрытры́т
(ад гр. erythros = чырвоны)
чатырохатамны спірт, бясколернае крышталічнае рэчыва; выкарыстоўваецца ў харчовай прамысловасці, парфумерыі, медыцыне і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
