Слізуны́ ‘грыбы маслякі’ (Сл. рэг. лекс.), сюды ж слізу́х ‘масляк’ (Сцяшк.), сліжа́к ‘казляк ’ (Яўс.). Да слізкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wíder
1.
prp (a) су́праць, супро́ць, насу́перак
~ den Strom — супро́ць цячэ́ння
~ Wíllen — насу́перак во́лі
◊ wer nicht mit mir ist, der ist ~ mich — бібл. хто не са мно́ю, той су́праць мяне́
2.
adv
hin und ~ — то туды́, то сюды́; то напе́рад, то наза́д
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Вахля́ць ’ляпіць, мазаць; рабіць што-небудзь на скорую руку’ (Нас.), рус.вахля́ть ’халтурыць, рабіць нядбайна’. Сюды адносяцца вахля́к ’слабасільны чалавек, вялы работнік’ (Нас.), вахля́й ’вялы, непаваротлівы чалавек’ (Нас.), рус.вахля́й. Далей сюды, бясспрэчна, адносіцца вахла́к ’вахлак’ (БРС); ’брудны, неахайны чалавек’ (КЭС), рус.вахла́к, вахляк ’дурань, нязграбны чалавек’. Фасмер (1, 280) лічыць рус. словы няяснымі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ве́шацель ’вешальнік, той, хто вешае’ (БРС, КТС) < з рус.вешатель ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 56). Сюды ж вешацельскі (Яруш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ды́біцца ’тапырыцца, станавіцца дыбам’ (БРС). Да сямейства прасл.*dybati, *dyba; гл. ды́ба́ць. Сюды ж і дыбкі́ (на дыбкі́).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прага́ра ’пражора’ (Сцяшк. Сл.). Запазычанне з літ.pragaras ’тс’. Сюды ж прага́рпы ’працавіты’ (тамсама), відаць, ’прагны да работы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стало́п, сталапо́к ‘слуп’ (даўг., Сл. ПЗБ), сюды ж сталапе́ць ‘аслупянець’ (Федар. 4). Да стоўп (гл.). Параўн. сто́лап (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарапа́т ’спех, таропкасць’ (Барад.), сюды ж тарапа́ты ’нявытрыманы, прыдзірлівы’ (Сцяшк. Сл.), ’дурнаваты’ (люб., Сл. ПЗБ). Гл. торап, тарапіцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазні́цца, пазнюся, познішся, позніцца; незак.
1. З’яўляцца пазней вызначанага часу. Пазніцца на заняткі. □ [Ядзя:] — Заўтра новы дом пачынаем будаваць. Вось ранічкай і прыходзь сюды. Ды глядзі не пазніся.Асіпенка.Была ўжо глыбокая восень, але снег па нейкіх прычынах пазніўся.Ігнаценка.
2. Выконваць што‑н. пазней, чым трэба, чым прызначана. Пазніцца з выкананнем плана. Пазніцца з сяўбой. □ Васіль меў намер прайсці яшчэ раз папярэдзіць брыгадзіраў, каб яны не пазніліся з выездам брыгад на працу.Шамякін.
3. Затрымлівацца дзе‑н. — Толькі ты не пазніся там вельмі. Сам ведаеш — ваенны час, ноччу і з горада могуць не прапусціць, — папярэдзіў .. [Роўду] Бондар.Машара.— Збегай, — згадзіўся Міканор, — толькі не пазніся, завідна прыходзь.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пату́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм.
1. Тупаць некаторы час; тупнуць некалькі разоў. Стары патупаў у парозе, ускінуў на плечы мяшэчак, намацаў клямку і пайшоў.Грахоўскі.Мужчыны патупалі на ганку, каб абабіць снег.Лобан.
2. Пахадзіць туды-сюды. Параўняўшыся з тым ляском, дзе калісь натрапіліся баравікі, настаўнік збочыў з дарогі, патупаў па лесе, а потым прысеў на гладка спілаваны дубовы пень.Колас.Пархвен як сам не свой патупаў па дварэ, зазірнуў ва ўсе куткі, увайшоў у хату.Чорны.
3. Пайсці, накіравацца куды‑н. Мужчыны зарагаталі. Пад рогат гэты Глушак устаў і ціха патупаў да сваёй хаты.Мележ.Усе пайшлі спаць, а маці патупала ў камору збіраць Максіму клумак у дарогу.Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)