Тыж ‘таксама’ (Сл. рэг. лекс.), тыш (тыж) ‘тс’ (зэльв., Нар. словатв.), ст.-бел. тыжъ, тежъ, тэжъ ‘тс’ (ГСБМ). Спецыфічнае развіццё першаснага спалучэння *tъže (гл. тэж), параўн. укр. теж ‘таксама’, дыял. тиж ‘тс’, ст.-чэш. і чэш. tyž ‘той жа’, tež ‘таксама’, паралельнага да польск. tež ‘тс’. Мена [e] > [ы], як у польск. potem > бел. по́тым.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
атаві́зм
(ад лац. atavus = продак)
1) з’яўленне ў асобных арганізмаў прымет, уласцівых іх далёкім продкам, напр. развіццё ў чалавека хваставога прыдатка, 2) перан. перажытак наогул, вяртанне да чаго-н. крайне ўстарэлага.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
генеты́чны
(гр. genetikos)
які ўказвае на паходжанне, развіццё;
г. код — сістэма зашыфроўкі спадчыннай інфармацыі ў малекулах нуклеінавых кіслот;
г. метад — спосаб даследавання з’яў, які грунтуецца на аналізе іх генезісу і развіцця.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гіпертрафі́я
(ад гіпер- + -трафія)
1) павелічэнне аб’ёму якога-н. органа ці тканкі цела ў выніку змянення іх функцыі або хваробы (параўн. гіпатрафія);
2) перан. празмернае развіццё чаго-н. (напр. г. чуллівасці).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эстрадыёл
[ад эструс + гр. dia = праз + (алкаг)оль]
асноўны жаночы палавы гармон пазваночных жывёл і чалавека з групы эстрагенаў, які выпрацоўваецца ў яечніках, плацэнце, семенніках; выклікае развіццё другасных жаночых палавых прымет.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АЗАДЗІ́ Даўлетмамед
(1700—60),
туркменскі паэт і вучоны. Бацька Махтумкулі. Прыхільнік містычнай плыні ў ісламе — суфізму. Займаўся тэорыяй верша. Асн. твор — дыдактычная паэма «Пропаведзь Азадзі» («Вагзі-Азад») — разважанні пра справядлівага правіцеля, маральна-этычныя нормы паводзін, развіццё гандлю і земляробства. Мова паэмы архаічная, насычаная араба-персідскімі элементамі.
т. 1, с. 150
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Збы́ткі ’жарт’ (Сцяц.), слонім. ’кпіны’ (Нар. лекс.). Параўн. збытак ’лішак’. Параўн. рус. избыток ’лішак’, укр. збитки ’страты, шкода’, дыял. ’жарты’, польск. zbytki ’свавольства’, zbytek ’лішак’, ’рэч, без якой можна абысціся’, чэш. zbytek ’лішак’, славац. уст. zbytok ’тс’, серб.-луж. zbytk ’тс’. Значэнне ’жарт’, відаць, лакальнае развіццё знач. ’свавольства’, таму, магчыма, з польск. Гл. быць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
структу́ра, ‑ы, ж.
Узаемаразмяшчэнне і сувязь састаўных частак аб’екта, якія забяспечваюць яго цэласнасць; будова. Структура сталі. Структура глебы. Структура мовы. □ Пра атамную структуру матэрыі здагадаўся, як вядома, яшчэ Дэмакрыт, сучаснік Герона. «Маладосць». У школьную пару [Сяргея] захаплялі і ўдаваліся яму задачы, а далей складаныя формулы, затым структура механізмаў... Грамовіч. // Арганізацыя, будова чаго‑н. Структура Акадэміі навук БССР. Эканамічная структура грамадства. □ Мы не заўважаем прыблізнай рыфмы і рытмічных зрухаў, нас захапіла развіццё думкі, нечаканы паварот у структуры верша. Грахоўскі.
[Лац. structura — будова, размяшчэнне, парадак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
inteligencja
inteligencj|a
ж.
1. розум; разумовае развіццё;
żywa ~a — жывы розум;
wyróżniać się ~ą — вылучацца розумам;
2. інтэлігенцыя;
czołowa ~a — перадавая інтэлігенцыя;
~a miejscowa — мясцовая інтэлігенцыя
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
анімалькулі́зм
(ад лац. animalculum = звярок)
сістэма поглядаў біёлагаў 17—18 ст., якія лічылі, што ў сперматазоідзе змяшчаецца ў мініяцюры сфарміраваны арганізм, а яго развіццё зводзіцца толькі да павелічэння ў памерах (параўн. авізм).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)