распра́віцца¹, -пра́ўлюся, -пра́вішся, -пра́віцца; зак.
1. з кім. Учыніць расправу над кім-н., жорстка пакараць каго-н.
Р. са злачынцамі.
2. перан., з кім-чым. Управіцца з чым-н., паспець скончыць што-н. (разм.).
Р. з сенам.
|| незак. распраўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
тыра́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Аднаасобны правіцель у Старажытнай Грэцыі, сярэдневяковай Італіі, які захапіў уладу сілай.
2. Правіцель, улада якога заснавана на дэспатызме і гвалце.
3. перан. Жорсткі, дэспатычны чалавек, які чыніць здзекі над людзьмі, прычыняе мукі.
|| прым. тыра́нскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
эпіцэ́нтр, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).
1. Вобласць на паверхні зямлі, размешчаная над ачагом землетрасення, выбуху і пад.
Э. ядзернага выбуху.
2. перан. Месца, дзе што-н. праяўляецца з найбольшай сілай (кніжн.).
У эпіцэнтры падзей.
|| прым. эпіцэнтры́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
трясти́сь
1. в разн. знач. трэ́сціся;
дере́вья трясу́тся от ве́тра дрэ́вы трасу́цца ад ве́тру;
голова́ трясётся от ста́рости галава́ трасе́цца ад ста́расці;
трясти́сь от сме́ха трэ́сціся ад сме́ху;
три дня тря́сся на теле́ге тры дні тро́сся на калёсах;
2. (от страха, холода, лихорадки, над кем, над чем) трэ́сціся, дрыжа́ць, калаці́цца;
трясти́сь над ке́м-л. трэ́сціся (дрыжа́ць, калаці́цца) над кім-не́будзь;
3. (о голосе) дрыжа́ць;
4. (о сердце) бі́цца, калаці́цца;
◊
поджи́лки трясу́тся лы́ткі дрыжа́ць; сціхо́т бярэ́; дрыжы́ць як чорт пад кры́жам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
бяздо́нне, ‑я, ж.
Тое, што і бездань. А над гэтым [снежным] прасторам разгортвалася бяздонне яснага прадвясенняга неба. Колас. Потым хлопцаў доўга гушкаў параход над акіянскім бяздоннем. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нязмо́ўчны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і несціханы (у 1 знач.). Добра спіцца пад грукат нязмоўчнага млын[а]. Зарэцкі. Над палямі — жаўранкі нязмоўчныя, Над дубровамі — зялёны дым. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
призрева́ть несов., книжн. (давать приют) дава́ць прыту́лак (каму, чаму), дава́ць прыста́нішча (каму, чаму); (брать на своё попечение, содержание) браць на свой до́гляд (на сваё ўтрыма́нне); (опекать) апекава́цца (над кім, над чым); (заботиться) клапаці́цца (аб кім, аб чым); см. призре́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
му́чыцца разм
1. (пакутаваць) sich quälen; Quálen léiden* (чым-н, ад чаго-н an D, unter D);
2. (рабіць што-н з вялікімі намаганнямі) sich ánstrengen, sich ábquälen, sich ábplagen (над чым-н mit D);
му́чыцца над якой-н рабо́тай sich mit éiner Árbeit ábquälen;
му́чыцца над рашэ́ннем зада́чы sich (D) über éiner Áufgabe den Kopf zerbréchen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Пры́талка 1 ’перакладзіна паміж вушакамі над дзвярамі’ (Нас., Мат. Гродз.), ’бакавы стаяк асады ў вокнах, дзвярах’ (Бяльк.), пры́талака ’перакладзіна паміж вушакамі над дзвярамі’ (Сцяшк., Інстр. 1, Ян.). З рус. при́толка ’драўляная аправа праёма ў сцяне для дзвярэй, вокнаў; дзвярныя вушакі або аконная шуфляда’; ’слуп у сярэдзіне хаты для падтрымання перагародкі’, ’паша, выган’. Звязана з паталок (гл.) (Фасмер, 3, 367; Праабражэнскі, 2, 127).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́фіт ’столь, падшытая дошкамі; сталаванне’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк.), суфі́т ’столь пад страхой з надворнага боку дома’ (Варл.), ’сталаванне’ (ДАБМ), суфэ́т ’тс’ (Сл. Брэс.), су́хвіт ’драўляная столь, калі ў хаце відаць бэлькі’, ’вышкі з дошак над сенцамі ці над токам’ (Арх. Вяр.). Запазычана праз польск. sufit ’столь’ з італ. soffitto (soffitta) ’гарышча, скляпенне, столь’ (Брукнер, 525; Карскі, Белорусы, 157; Ляшчынай, RS, 31, 1, 29).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)