над’..., прыстаўка (гл. над...).
Ужываецца замест «над» перад галоснымі «е», «я», напрыклад: над’ехаць, над’ядаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
над... (над’..., нада...), прыстаўка.
I. Утварае дзеясловы са знач.:
1) павелічэнне чаго-н. чым-н., напр., надбудаваць;
2) няпоўнае дзеянне, якое распаўсюджваецца на частку чаго-н., напр.: надпіць, надламаць, над’есці, надарваць.
II. Утварае назоўнікі і прыметнікі са знач. больш высокага становішча, напр.: надброўе, надгартанны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
па-над предлог с твор. вдоль над, над, по-над;
шуме́ў па-над Нёманам бор — шуме́л по-над Нёманом бор;
ме́сяц плыве́ па-над ле́сам — ме́сяц плывёт над ле́сом
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
над (надо) предлог с твор.
1. над (кім, чым); нада (употребляется в сочетании: «нада мной»);
ла́мпа виси́т над столо́м ля́мпа вісі́ць над стало́м;
доро́га прохо́дит над мо́рем даро́га прахо́дзіць над мо́рам;
над на́ми над на́мі;
сиде́ть над кни́гой сядзе́ць над кні́гай;
рабо́тать над собо́й працава́ць над сабо́й;
нача́льник над все́ми отде́лами нача́льнік над усі́мі аддзе́ламі; кроме того, в значении «вдоль над чем-л.» употребляется иногда па-над (чым);
над го́родом пролете́ли самолёты над (па-над) го́радам праляце́лі самалёты;
2. (после слов со значением «смеяться», «глумиться», «издеваться» и т. п.) з (каго, чаго);
насмеха́ться над дру́гом насміха́цца з ся́бра;
издева́ться над кем здзе́кавацца з каго́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
па-над, прыназ. з Т.
Ужыв. пры ўказанні на каго-, што-н., над якімі ў пэўным кірунку адбываецца рух, дзеянне або зверху над якімі што-н. адбываецца.
Песні плылі па-над гаем.
Гучыць голас міру па-над светам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
по-над предлог с твор. па-над (чым).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
наві́снуць, -ну, -неш, -не; навіс, -сла; зак.
1. Спусціцца, звесіцца нізка над чым-н., на што-н.
Валасы навіслі на вочы.
Над ракой нізка навіслі вербы.
2. Распасцерціся, апусціцца, размясціцца нізка над чым-н.
Туман навіс над ракой.
Ноч навісла над горадам.
3. перан., над кім-чым. Узнікшы, з’явіўшыся, пачаць пагражаць каму-, чаму-н.
Над краінай навісла небяспека.
|| незак. навіса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
папячы́цельства, -а, н.
1. Меры па апецы над кім-н.
Устанавіць п. над сіратой.
2. У дарэвалюцыйны час: установа для апекі над кім-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гарбе́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак. (разм.).
Старанна, настойліва працаваць над чым-н.; карпець.
Г. над дысертацыяй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
над (нада), прыназ. з Т.
1. Ужыв. пры абазначэнні размяшчэння, знаходжання каго-, чаго-н. зверху, паверх каго- ці чаго-н.; у непасрэднай блізкасці да таго, што названа залежным словам.
Туман над возерам.
Нада мной.
Вёска над Прыпяццю.
2. Ужыв. для абазначэння накіраванасці дзеяння на што-н., засяроджанасці на чым-н.
Працаваць над творам.
Сядзець над задачай.
3. У спалучэнні з займеннікам «усе» паказвае на вышэйшае праяўленне ўласцівасцей дадзенага прадмета.
Мароз над усімі маразамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)