БАТАЛІ́Т
[ад грэч. bathos глыбіня + ...літ(ы)],
буйное інтрузіўнае цела (пл. больш за 200 км², якое складзена пераважна з гранітоідаў і залягае сярод асадкавых тоўшчаў складкавых абласцей у ядрах антыклінорыяў. Звычайна арыентавана сваёй доўгай воссю паралельна распасціранню складкавых структур. Утвараецца на значнай глыбіні і агаляецца ў выніку дэнудацыі. Паводле сучасных уяўленняў, баталіт ўзнікае над сейсмафокуснымі паверхнямі — зонамі Беьёфа за кошт плаўлення частак матэрыялу мантыі і зямной кары.
т. 2, с. 344
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БІЯГЕАСФЕ́РА
(ад бія... + геасфера),
абалонка зямнога шара, у якой сканцэнтравана асн. маса жывога рэчыва планеты. У адрозненне ад біясферы ахоплівае толькі вобласць высокай канцэнтрацыі жывога рэчыва. Размешчана на мяжы кантакту паверхневага слоя зямной кары з атмасферай і ў верхняй ч. воднай абалонкі. Таўшчыня ад некалькіх метраў (стэп, пустыня, тундра) да соцень метраў (лясное згуртаванне, моры). Найменшае падраздзяленне біягеасферы — біягеацэноз (экасістэма). Тэрмін прапанаваў Ю.К.Яфрэмаў (1959).
т. 3, с. 167
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕААКУСТЫКА
(ад геа... + акустыка),
раздзел прыкладной геафізікі, які вывучае заканамернасці распаўсюджвання акустычных палёў у горных пародах, вадкасцях і газах, што запаўняюць сітавіны і расколіны ці знаходзяцца ў ствалах буравых свідравін. Метады геаакустыкі — акустычная разведка, сейсмічная разведка, глыбіннае сейсмічнае зандзіраванне, ультрагукавая эхалакацыя, гукавы каратаж і інш. Займаецца даследаваннем будовы і ўласцівасцей зямной кары, пошукам і разведкай радовішчаў карысных выкапняў, рашэннем тэхналагічных задач пры правядзенні горных і буравых работ.
т. 5, с. 108
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГІПЕРНЕФРО́МА
(ад гіпер... + нефр... + ...ома),
гіпернефроідны рак, пухліна Гравіца, злаякасная пухліна ныркі, што развіваецца з клетак кары наднырачнікаў ці з эпітэлію нырачных канальцаў. Апісана ням. патолагам П.А.Гравіцам у 1883. Найчасцей бывае ў мужчын. Прычына хваробы невядомая (магчыма, запаленчыя працэсы, траўмы, радыеактыўныя рэчывы). Прыкметы гіпернефромы на ранняй стадыі (т. наз. «малыя» сімптомы): умераныя болі ў паясніцы і ў падрабрынні, павышаны артэрыяльны ціск, мікрагематурыя, пратэінурыя, поліцытэмія. Лячэнне хірургічнае.
М.Я.Саўчанка.
т. 5, с. 257
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апо́рпій
(н.-лац. Aporpium)
губавы базідыяльны грыб сям. порыевых, які расце на кары і гнілой драўніне вольхі, бярозы, таполі, вярбы і іншых лісцевых парод.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
архіко́ртэкс
(ад архі- + лац. cortex = кара)
філагенічна (гл. філагенез) адносна старажытная частка кары вялікіх паўшар’яў галаўнога мозга пазваночных; развіваецца ў эвалюцыі пазней за палеакортэкс.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ахрале́хія
(н.-лац. ochrolechia)
накіпны сумчаты лішайнік сям. пертузарыевых, які расце на кары дрэў і кустоў, імхах, раслінных рэштках, мёртвай драўніне, зрэдку на камянях.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
каніяфо́ра
(н.-лац. coniophora)
базідыяльны грыб сям. каніяфоравых, які расце на кары, пнях, ламаччы і драўніне лісцевых і хвойных парод дрэў, разбурае драўляныя пабудовы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
каніяцы́бе
(н.-лац. coniocybe)
накіпны сумчаты лішайнік сям. каліцыевых, які расце ў вільготных лясах на аголеных каранях, трэшчынах кары дрэў, імхах, гнілых раслінных рэштках.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
мікратэ́лія
(н.-лац. microthelia)
накіпны лішайнік сям. гіялектавых, які пашыраны ў Еўропе; расце ў лясах на гладкай кары лісцевых дрэў, асабліва бярозы і таполі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)