шту́рханне н. Stóßen n -s;

шту́рханне ядра́ спарт. Kúgelstoßen m -s, -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

rozszczepienie

н. расшчапленне;

rozszczepienie jądra фіз. расшчапленне ядра

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ядро́вы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ядра, з’яўляецца ядром (у 1, 2 знач.). Ядровая частка плода.

•••

Ядровае мыла (спец.) — вышэйшы сорт гаспадарчага мыла з вялікай колькасцю тлушчавых кіслот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АМІТО́З

(ад а... + мітоз),

прамое дзяленне ядра, адзін са спосабаў дзялення клеткі. Упершыню апісаў ням. біёлаг Р.Рэмак (1841); тэрмін прапанаваў ням. гістолаг В.Флемінг (1882). Адбываецца праз падзел ядзерца з наступнай перацяжкай усяго цела ядра без утварэння храмасом і ахрамацінавага верацяна. Пры амітозе, у адрозненне ад мітозу, не забяспечваецца раўнамернае размеркаванне генет. матэрыялу кожнай храмасомы паміж дзвюма даччынымі клеткамі. Часам пры дзяленні ядра ў ходзе амітозу ўтвараюцца мнагаядзерныя клеткі. Амітоз уласцівы некаторым прасцейшым, а таксама клеткам спец. тканак (напр., храстковай, злучальнай) і паталагічных разрастанняў, у прыватнасці пухлінных.

т. 1, с. 319

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ДЗЯЛЕ́ННЕ Я́ДРАЎ,

працэс, пры якім ядро атамнае дзеліцца на 2 і больш частак (асколкаў) з блізкімі масамі; суправаджаецца вылучэннем γ-квантаў і нейтронаў. Можа адбывацца самаадвольна (спантанна) або пры ўзаемадзеянні ядра з часціцамі і γ-квантамі. Пры Дз.я. урану, плутонію і інш. ствараюцца ўмовы для развіцця ланцуговай ядзернай рэакцыі, якая выкарыстоўваецца ў ядз. энергетыцы.

Пачатковая стадыя Дз.я. — павольная змена формы ядра, пры якой утвараецца шыйка, што злучае 2 яшчэ не сфарміраваныя асколкі (час праходжання гэтай стадыі залежыць ад энергіі ўзбуджэння ядра); паступова шыйка патанчаецца і ў некаторы момант часу адбываецца яе разрыў і асколкі разлятаюцца ў процілеглыя бакі. У 1938 ням. вучоныя О.Ган і Ф.Штрасман устанавілі, што пры бамбардзіроўцы урану нейтронамі ўтвараюцца ядры шчолачназямельных элементаў (напр., барыю). Спантаннае Дз.я. адкрыта эксперыментальна Г.М.Флёравым і К.А.Петржакам (1940).

А.В.Берастаў.

Паслядоўныя стадыі дзялення ядра.

т. 6, с. 138

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БО́РА РА́ДЫУС,

радыус найбліжэйшай да ядра (пратона) арбіты электрона ў мадэлі атама вадароду Н.Бора. Абазначаецца a0 · a0 = ħ me2 = 5,2917706(44) · 10−11 м, дзе ħ = h 2π , h — Планка пастаянная, m і e — маса і зарад электрона. У квантавай механіцы Бора радыус вызначаецца як адлегласць ад ядра, на якой з найбольшай імавернасцю можна выявіць электрон у няўзбуджаным атаме вадароду. Гл. таксама Бора тэорыя.

т. 3, с. 215

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

нейтра́льны в разн. знач. нейтра́льный;

~ная дзяржа́ва — нейтра́льное госуда́рство;

~ная зо́на — нейтра́льная зо́на;

н. раство́р — нейтра́льный раство́р;

~ныя часці́цы ядра́ а́тама — нейтра́льные части́цы ядра́ а́тома;

○ ~ная раўнава́га — физ. безразли́чно-усто́йчивое равнове́сие;

н. по́яс магні́та — физ. безразли́чный по́яс магни́та;

н. ток. — физ. нейтра́льный ток

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БАРЫСФЕ́РА

(ад грэч. barys цяжкі + сфера),

унутраная частка зямнога шара, якая складаецца з ядра Зямлі і мантыі Зямлі. Часта пад барысферай разумеюць толькі ядро Зямлі. Гл. таксама Геасферы.

т. 2, с. 334

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

атле́тыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

Сістэма гімнастычных практыкаванняў, якія развіваюць сілу, спрыт, вынослівасць.

•••

Лёгкая атлетыка — від спорту, які ахоплівае хадзьбу, бег, скачкі, кіданне кап’я, дыска, штурханне ядра і пад.

Цяжкая атлетыка — комплекс фізічных практыкаванняў па падыманню цяжараў (штангі, гіры, гантэлі і інш.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дыякінёз

(ад дыя- + -кінез)

біял. завяршальная стадыя першай фазы падзелу ядра.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)