1. Спецыяльная пляцоўка ў тэатры, на якой адбываюцца спектаклі; тэатральныя падмосткі. Ужо ў тэатры, седзячы поруч з Юлькай, Аляксей глядзеў на сцэну, але не разумеў, што там робяць артысты.Даніленка.Сцэна была невялікая, але малюнак дэкарацыі, што вісеў на задняй сцяне, рабіў яе бясконцай.Пальчэўскі.// Тэатр, тэатральная дзейнасць. Майстры сцэны. □ І ўжо нават без сцэны [Мікола] Сам сябе не ўяўляў.Бачыла.На прафесійную сцэну .. [Рыгор Пятрэнка] прыйшоў з мастацкай самадзейнасці.«ЛіМ».
2. Асобная частка акта тэатральнай, п’есы. Фінальная сцэна пятага акта. □ [Зоя:] — Ты разумееш, сядзелі мы з Тамарай пасля першай сцэны ў грыміровачнай, нам выступаць у самым канцы спектакля.Рамановіч.
3. Асобны эпізод, які паказваецца ў п’есе, літаратурным творы, карціне. Некаторыя крытыкі з зайздроснай прастадушнасцю паўтараюць: у Чорнага няма батальных сцэн.Лужанін.У сцэнах допыту, следства, самога судовага працэсу паэт [Ф. Багушэвіч] выявіў сябе бліскучым майстрам сатыры.Навуменка.// Невялікі драматычны твор, які перадае які‑н. асобны эпізод, выпадак. «Сцэны з рыцарскіх часоў» А. С. Пушкіна.
4.Разм. Рэзкая, вострая размова. [Карнейчык:] Тут чалавек жаніцца нарыхтаваўся, а вы перад ім сямейныя сцэны разыгрываеце.Крапіва.[Міхаліна:] — Цераз тыдзень, калі не раней, пачнуцца сцэны рэўнасці, папрокі...Шамякін.// Здарэнне, эпізод, якія можна назіраць у жыцці. [Брат Зосі] намерыўся схаваць сала пад рубашку, але адчыніліся дзверы з пакоя, і Сегенецкая ўбачыла ўсю гэтую сцэну.Чорны.Мне жыва прыгадаліся сцэны тых дзён у нашым шчаслівым пакойчыку.Дуброўскі.
5.перан. Поле, арэна дзейнасці. На гістарычную сцэну выступіў рабочы клас. □ Сышлі са сцэны прэч магнаты.Колас.
[Лац. scaena з грэч.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
«АПО́ВЕСЦЬ ПРА ТРОХ КАРАЛЁЎ»,
помнік бел. перакладной л-ры апакрыфічнага характару. Арыгінал напісаны ў 14 ст.ням. манахам Іаганам з Гільдэсгейма на лац. мове. На бел. мову перакладзены ў 2-й пал. 15 ст. У аснове аповесці евангельскі эпізод пра пакланенне немаўляці Ісусу Хрысту трох усх. цароў-язычнікаў, якія пасля сталі шчырымі хрысціянамі. У творы апісваецца іх незвычайнае падарожжа ў «святую зямлю», прырода зямель Б. Усходу, побыт, звычаі, веравызнаўчыя і этнічныя асаблівасці розных народаў, у т. л. грэкаў, сірыйцаў, армянаў, грузінаў. У аповесці многа фантастычнага, авантурна-прыгодніцкага. Яна каштоўная як сведчанне духоўных запатрабаванняў пэўных слаёў бел. чытачоў 15—16 ст., адна з крыніц іх уяўленняў пра краіны Б.Усходу. Пераклад даволі прафесійны, мова без царкоўнаславянізмаў.
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
разыгра́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Пачаўшы іграць, натхніцца, захапіцца ігрой. Потым Марыля разыгралася. Дзе падзелася скаванасць. Першая дзея закончана. Пляскалі ў далоні доўга.М. Ткачоў.Але варта .. [Люсі] было толькі разыграцца, і яна адразу перамянялася.Карпюк.
2.Разм. Пайграўшы некаторы час, настроіцца на лёгкую і свабодную ігру на якіх‑н. інструментах.
3. Паступова ўзмацніцца, дасягнуць высокай ступені ў сваім праяўленні. Апетыт разыграўся. Хвароба разыгралася./ Пра з’явы прыроды. Разыгралася бура.
4. Адбыцца, здарыцца. Стэп, дзе разыгралася жудасная трагедыя, стаў называцца Акмолінскім.Васілёнак.Але тут нечакана разыграўся такі эпізод, пасля якога ў Ясенях цэлы тыдзень смяяліся з Пятрэся.Арочка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дуэ́т
(іт. duetto, ад лац. duo = два)
1) музычны твор або эпізод у оперы, араторыі і інш. для двух выканаўцаў (спевакоў, музыкантаў) з самастойнымі партыямі ў кожнага;
2) выкананне двума галасамі або двума інструментамі музычнага твора, а таксама самі выканаўцы;
3) удзельнікі парнага спартыўнага выступлення.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
incident
[ˈɪnsɪdənt]1.
n.
1) здарэ́ньне n., інцыдэ́нт -у m., вы́падак -ку m.
2) эпізо́д -у m.; сцэ́на f., фрагмэ́нт -а m.
2.
adj.
1) уласьці́вы; выпадко́вы
2) які́ па́дае
rays of light incident upon a mirror — про́мні сьвятла́, які́я па́даюць на люстэ́рка
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
сцэ́на
(лац. scaena, ад гр. skene)
1) спецыяльная пляцоўка, на якой адбываюцца спектаклі, прадстаўленні;
2) тэатр, тэатральная дзейнасць (напр. майстры сцэны);
3) частка дзеяння, эпізод у п’есе, літаратурным творы, карціне мастака, кінафільме;
4) рэзкая, вострая размова (напр. сямейная с.);
5) перан. арэна дзейнасці (напр. сысці са сцэны).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
за́вязка, ‑і, ДМ ‑зцы; Рмн. ‑зак; ж.
Тое, што і завя́зка (у 2 знач.).
завя́зка, ‑і, ДМ ‑зцы, ж.
1.Дзеяннепаводледзеясл. завязваць — завязаць 1 (у 1, 2 знач.).
2.Рмн.‑зак. Вяровачка, шнурок і пад., якімі завязваюць што‑н. Завязаць мех завязкай. □ Дырэктар высунуў скрынку пісьмовага стала і, дастаўшы адтуль зялёную папку, пачаў з таямнічым выглядам развязваць чырвоныя шаўковыя завязкі.Мележ.
3.Рмн.‑зак. Пачатак, зыходны момант чаго‑н. Дакладна сказана: на моцнай завязцы ўзаемнага давер’я выхоўваецца брыгада.«Звязда».//Эпізод, падзея, з якой пачынаецца развіццё сюжэта ў мастацкім творы; проціл. развязка. Завяжа драмы.
•••
Па самую завязку; пад завязку — тое, што і як завязаць (гл. завязаць 1).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцэ́на
(лац. scaena, ад гр. skene)
1) пляцоўка, на якой адбываюцца спектаклі, прадстаўленні (тэатральныя, эстрадныя, канцэртныя і інш.);
2) тэатр, тэатральная дзейнасць (напр. майстры сцэны);
3) частка дзеяння тэатральнай п’есы;
4) асобны эпізод у літаратурным творы, карціне мастака, кінафільме;
5) рэзкая, вострая размова (напр. сямейная с.);
6) перан. арэна дзейнасці (напр. сысці са сцэны).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сцэ́наж.
1. (падмосткі) Bühne f -, -n, Brétter pl; Széne f -, -n;
рабо́тнікі сцэ́ны Bühnenschaffende (sub) pl;
2. (часткап’есы) Széne f -, -n, Áuftritt m -s, -e;
3.літ. (эпізод) Széne f -, -n; Episóde f -, -n;
◊
сыхо́дзіць са сцэ́ны vom Scháuplatz ábtreten*, das Feld räumen;
учыні́ць сцэ́нукаму-н.j-méine Széne máchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)