Сарачы́ны ’саракавы дзень пасля чыёй-небудзь смерці’ (ТСБМ, Шат., Ян., Мат. Гом.). Рус. сорочи́ны, укр. сорокови́ни, сорочи́ни ’тс’. Ад со́рак (гл.) (Фасмер, 3, 724).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сарака...,

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «сорак», напрыклад: саракамінутны, саракарублёвы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

арышта́нт м., уст. ареста́нт;

◊ со́рак бо́чак ~таў — сем вёрст до небе́с и все ле́сом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

czterdziestka

czterdziest|ka

ж.

1. сорак (лічба);

2. саракавы нумар; чатыры дзесяткі;

3. разм. сорак гадоў;

on jest po ~ce — яму ўжо за сорак;

4. разм. кварта;

~ka wódki — кварта гарэлкі

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

саракавы́, ‑ая, ‑ое.

Ліч. парадк. да сорак. Саракавы нумар. □ Загналі.. [дзяўчаты] кароў у лес, у саракавы квартал. Масарэнка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Гайнікі́ ’мера даўжыні’ (Сцяшк.: «Гайнʼикʼи́ и ро́зныйа былʼи́, и со́рак ме́траў, і во́сʼимʼисʼат, йи́мʼи калʼи́сʼцʼи мʼе́ралʼи зʼамлʼу́»). Відавочна, з *гоннікі (з дысіміляцыяй ‑нʼнʼ‑ > ‑йнʼ) да *gonъ ’мера даўжыні’ (< *gъnati).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

арышта́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Уст. Той, хто пазбаўлены волі, знаходзіцца пад вартай.

•••

Пагаварыць сорак бочак арыштантаў гл. пагаварыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

карту́на, ‑ы, ж.

Уст. Баваўняная тканіна. За прылаўкам у Матруны Шмат «утрэслася» картуны, Метраў сорак, можа й болей. Крапіва.

[Ням. Kattun — бавоўна.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паўста́нец, ‑нца, м.

Удзельнік паўстання. Праз пяць-дзесяць хвілін атрад паўстанцаў, чалавек сорак, быў у поўным баявым парадку... Чарот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

саракакілаграмо́вы, ‑ая, ‑ае.

Масай у сорак кілаграмаў. Яшчэ ў канцы 1943 года на станцыі Барысаў прагучаў выбух саракакілаграмовай міны. Дзенісевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)