1. Агароднінная расліна сямейства лілейных з ядомай цыбулінай, якая мае востры смак і рэзкі характэрны пах. Пасярод сумётаў-горак Зелянее многа град. Тут — цыбуля, памідоры, Морква, рэпа і салат, І капуста, і гуркі, І часнок, і буракі.Муравейка.
2.зб. Ядомыя цыбуліны гэтай расліны.
•••
Як (нібы) часнок — роўны і белы (пра зубы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дапа́рыццасов., в разн. знач. допа́риться;
рэ́па дапа́рылася — ре́па допа́рилась;
д. ў ла́зні — допа́риться в ба́не;
д. да сто́мы — допа́риться до уста́лости
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Рэ́пнік1 ’бацвінне рэпы’ (ТСБМ), рэпнік ’страва з бульбы, морквы, бручкі, забеленая малаком’ (З нар. сл.; гродз., Сл. ПЗБ), рэ́пнык ’тс’ (Сл. Брэс.). Ад рэпа1 (гл.).
Рэ́пнік2 ’Rapistrum’ (ЭПБ, 4), ’лопух’ (шальч., Сл. ПЗБ). Гл. рэпік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэпаве́ня ’лопух’ (воран., Сл. ПЗБ). У выразе: наламаў рэпавеня. Хутчэй за ўсё, гэта форма роднага склону ад *рэпавенне/*рэпавенё < рэпа (гл.), аналагічна як буракавене/буракавенё (ДАБМ, камент., 867) < бурак. Магчыма, такая форма ўтварыліся ў выніку кандэнсацыі састаўной назвы рэпавае націнне (Сцяцко, Афікс. наз., 99).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Rübe
f -, -n рэ́па;
gélbe ~ мо́рква;
róte ~ бура́к;
wéiße ~ бру́чка;
j-m die ~ scháben разм. збэ́сціць каго́-н.
◊ ~ ab! галаву́ дало́ў!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ту́рмас ‘рэдзька’ (Сцяшк. Сл.), ту́рмус ‘турнэпс’ (навагр., Жыв. сл., Васільковая сп.). Лічыцца сапсаванай назвай турнэпс (гл.), параўн. турне́пс, турнэт ‘тс’ (Сл. ПЗБ.). Аднак здзіўляе падабенства з аддаленымі геаграфічна назвамі асм.тур.turma ‘рэпа’, тат.torma ‘рэдзька’; венг.torma ‘хрэн’, з якіх выводзяць харв.turma, turman ‘хрэн’ (Скок, 3, 485), славен.tȗrman ‘тс’ (Сной у Бязлай, 4, 250). Магчыма, пранікненне праз мову беларускіх татараў-гароднікаў? Параўн. напоўненую «ўсходнімі элементамі» лічылку: Шалды‑балды, / Бушмак — барада́, / Выйдзі вон з гарада́. / Турмас! (бялын., Дзіц. фальк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рапай ’расліна лопух вялікі, Arctium lappa L.’ (навагр., Дзмітр.; тут падаецца значэнне ’рапей’, што ўяўляецца вельмі сумніўным, параўн. кантэкст, на які спасылаецца збіральнік: Пашла дзеўка да гаю / Зеленъ рапай капаци), рапу́й ’тс’ (нараўл., ЛА, 1), сюды ж з тым самым значэннем рапні́к, рапе́шнік, рапі́шнік, раня́шнік (іўеў., ЛА, 1; мазыр., ГЧ; ельск., Жыв. сл.; Мат. Гом., Ян.), а таксама з пераносам націску на корань і заменай галоснага рэ́пнік ’тс’ (валож., ЛА, 1), імаверна, пад уплывам рэ́па (гл.): абедзве расліны падобныя адна на адну ліставой часткай. Да рапей (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
града́, ‑ы́; мн. гра́ды (зліч.2,3,4 грады́), град; ж.
1. Палоска зямлі, спецыяльна прыгатаваная для вырошчвання агародніны, кветак. Рабіць грады. Града агуркоў. Палоць грады. Паліваць грады. □ Зелянее многа град. Тут — цыбуля, памідоры, Морква, рэпа і салат.Муравейка.У агароднай брыгадзе высаджвалі з парнікоў на грады расаду капусты.Бялевіч.
2. Ланцуг невысокіх гор, узгоркаў. Сонца было ўжо зусім нізка над градою узгоркаў.Брыль.Граду раскалоўшы клінам, Пераліваецца водамі Ля скал Енісей.Калачынскі.
3. Мноства аднастайных прадметаў, размешчаных у адзін рад. Града камення загароджвала шлях вадзе, і разгневаны паток дыбіўся, лез на каменне.Шамякін.// Паласа лесу. [Пархвен] мінуў доўгую граду хмызу, перайшоў упоперак шашу і як бы ўпаў у вільгаць логу.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)