У ранішні час; уранку, раніцай. І рупіць гэта паляванне, А заўтра ранкам у світанне Яму [Міхалу] падводзіць трэба пана.Колас.Устаючы ранкам, ужо колькі разоў Юлечка парывалася сама прыбраць пасцель, на якой спала разам з маці.Гарбук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удо́й, ‑ю, м.
Колькасць малака, надоенага за адзін раз або за які‑н. перыяд часу. Ранішні ўдой. Сутачны ўдой. Радавы ўдой. □ [Вера] прынесла з пограба ўчарашні дзённы і вячэрні ўдой, зліла разам у бітон і сказала мужу: — Адзінаццаць літраў.Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́ніцайіраніцо́й, прысл.
У ранішні час, ранішняй парою. Раніцай .. [Тварыцкага] пабудзіў гаспадар.Чорны.Раніцай .. [Алёшка] валокся з санкамі на станцыю і адтуль цягнуў да казармаў цяжкія чамаданы.Брыль.А раніцой, яшчэ сонца не ўзышло — было яшчэ цёмна, пабудзіў Павел Міколку.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
альбара́да
(ісп. alborada = ранішняя песня)
1) песня іспанскіх пастухоў у гонар усходу Сонца;
2) характэрны для Іспаніі ранішні канцэрт на адкрытым паветры, аналагічны вячэрняму канцэрту (гл.серэнада 2).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
◎ Нікуды́шні, нікудышны ’нікчэмны, непрыдатны, няздатны’ (Касп., Сцяц., Сл. ПЗБ; драг., Нар. лекс.; Ян.; петрык., Мат. Гом.), нікудцчны ’слабы, стары’ (Ян.). Прыметнік, утвораны на базе словазлучэння нікуды не варты шляхам адсячэння яго часткі і афармлення канца слова суфіксам ‑шн (‑чн), параўн. заўтрашні, ранішні і пад. Меркаванні пра запазычанасць з рус.никудышний (Сл. ПЗБ), здаецца, не маюць падстаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
morning
[ˈmɔrnɪŋ]1.
n.
ра́ньне n., ра́ніца f.; ра́нак -ку m.
in the morning — ура́ньні, ра́нкам, раніцо́й
since morning — зра́ньня, зра́нку
2.
adj.
ра́нішні, ра́нічны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пусце́ць, ‑ее; незак.
Рабіцца пустым, нічым: не запоўненым. Да папярос цягнуліся мазолістыя пальцы, і каробка ўмомант пусцела.Шамякін.Чыгун тлустай смачнай куцці пусцее ўвачавідкі.Якімовіч.// Станавіцца бязлюдным. Людзі пачалі раз’язджацца і расходзіцца па хатах: рынак увачавідкі пусцеў.Гартны.Мінута сёмая сцякае, Пусцее ранішні перон.Пысін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́нні, -яя, -яе.
1. Які мае адносіны да рання; ранішні.
У р. час.
2. Які з’яўляецца самай першай, пачатковай парой якога-н. часу, пачаткам пэўнага працэсу, першай стадыяй развіцця.
Р. вечар.
Ранняе Сярэдневякоўе.
3. Які наступае раней, чым звычайна (пра поры года, час сутак і пад.).
Ранняя зіма.
◊
Малады ды ранні (разм., часцей неадабр.) — пра вопытнага, спрактыкаванага не па гадах чалавека.
Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скавы́ш, ‑у, м.
Разм. Моцны пранізлівы вецер з завываннем. Сухі скавыш ламаў на гасцінцы бярозавае голле, змятаў з поля апошні снег і скавытаў у коміне Кукавіцкай карчмы.Чорны.[Адась:] — Хадзем у хату: чаго дубець на гэтым скавышы, — зазваў Лысакоўчыка.Калюга.Там за ім [акном] пяе завеяй Свежы ранішні скавыш.Чарнушэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зара́, -ы́, мн. зо́ры і (з ліч. 2, 3, 4) зары́, зор, ж.
1. Яркая афарбоўка гарызонту перад усходам і пасля заходу сонца.
Вячэрняя з.
Ад зары да зары (увесь дзень або ўсю ноч). Ні свет ні з. (надта рана).
2.перан. Пачатак, зараджэнне чаго-н. радаснага.
На зары цывілізацыі.
З. свабоды.
3.Ранішні або вячэрні ваенны сігнал.
Іграць зару.
4. звычайна мн. Зорка.
Ужо ў небе зазіхацелі зоры.
|| прым.заравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
З. захад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)