Тар ’паром’ (Байк. і Некр.), ’паром, транспартны плыт з бярвення’ (Нас.): спрадвеку карысталіся тарам праз Дзьвіну (Полымя, 1998, 1), та́ра ’плыток для пераезду’, торо́к ’невялікі плыт для перапраўкі праз возера, праз ваду ў паводку’ (ТС), ’плыт з 4–5 бярвенняў’ (лельч., Жыв. НС), ’від плыта для сплаўкі лесу: на два доўгія бервяны ўкладваюць упоперак кароткія бярвёны і замацоўваюць іх’ (Маслен.), таро́к ’кладка праз рэчку з бярвенняў’: зьвізалі тарок (Бяльк.), ’звязка плыта’: лесу таркі вяжуць (Мат. Гом.), ’адзін рад змацаваных бярвенняў у плыце’ (кіраў., Нар. сл.). Параўн. укр., рус.то́рок ’невялікі плыт’, старое рус.тара ’тс’ (Нас.). Няясна; семантыка слоў сведчыць на карысць сувязі з тара́к, таро́кі ’матуз, шнур’ (гл.) і адсюль ’звязаныя, злучаныя разам бярвенні’. Суадносяць таксама з тор ’дарога, каляіна, след’ (гл.) са зменай значэння (Фасмер, 4, 84; ЕСУМ, 5, 606); гэта дае падставы для рэканструкцыі прасл.*tarъ ад прасл.*toriti ’пракладаць, праводзіць дарогу’ (гл. тарыць), што ўрэшце да *terti (гл. церці), гл. Варбат, Морфон., 40 і наст.; параўн. таксама каш.tar ’пратораная дарога’ (SEK, 5, 132–133). Здзіўляе семантычная блізкасць да разглядаемых слоў роднасных ст.-інд.tárati ’перапраўляць, пераадольваць, падганяць’, авест.tar‑ ’пераадольваць’, ст.-перс.vi‑tar‑ ’перапраўляцца’ (Варбат, Этимология–1982, 27).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
push
[pʊʃ]1.
v.t.
1) пха́ць, папіха́ць
Push the door; don’t pull it — Папіхні́ дзьве́ры, не цягні́ да сябе́
2) націска́ць; шту́рхаць
to push each other — шту́рхаць адзі́н аднаго́
3) праціска́ць, прасо́ўваць, намага́цца
to push one’s claims — насто́йваць на сваі́х дамага́ньнях
to push one’s way — праціска́цца (праз нато́ўп); прабіва́ць, праклада́ць сабе́ даро́гу
1. Прасякаць, прачышчаць лес. [Дзед Бадыль:].. ельнік такі густы, што і барсук не пралезе. Церабіць трэба.Крапіва.// Абсякаць галіны, сучча з паваленых дрэў. Лес валілі і церабілі незнаёмыя людзі.Дуброўскі.//Пракладаць, расчышчаць (дарогу, шлях), высякаючы кусты, дрэвы. Як ісці ды ісці — зайшлі [браты] ў такі цёмны лес, што і выбрацца з яго не могуць. Давай браты дарогу сабе церабіць: стукне Вячорнік булавою — асіны падаюць; стукне Паўночнік — елкі валяцца, а як стукне Світаннік — дубы з карэннямі выварочваюцца.Якімовіч./уперан.ужыв.Будуем мартэны і домны, Будуем гіганты-заводы. Будуем, няволі не знаем, Цярэбім да шчасця дарогі.Купала.Ваяўнічая паэзія [П. Панчанкі] ідзе ў авангардзе часу, яна смела цярэбіць шлях наперад.Бялевіч.// Абчышчаць гародніну ад бацвіння, карэньчыкаў і пад. Церабіць буракі. □ Юстына церабіла цыбулю.Баранавых.
2. Чысціць дзюбай пер’е (пра птушак). Самотна бусел даўганогі Крыло цярэбіць на гняздзе.Калачынскі.// Вытрасаць, вылузваць, выкалупваць што‑н. з сярэдзіны чаго‑н. Нават вавёрка, што зусім блізка церабіла яловую шышку, і тая, відаць, не заўважала пагранічніка.Шыловіч.Мясцовы гаспадар крумкач хваёвых шышак церабіць не дазваляе.Корбан.//Разм. Хапаючы, прагна есці. Госці церабілі кілбасу з капустаю.Колас.[Мікуць] доўга глядзеў, як завадская свіння цярэбіць зялёную канюшыну.Чорны./уперан.ужыв.Асабліва моцна воўчае племя церабіла авечыя чароды...Мележ.
3. Тузаць, торгаць, перабіраць пальцамі што‑н. [Аўсянік] нервова цярэбіць махры на шаліку, якім абвязана шыя, нібы яму займае дыханне.Навуменка.Дзяўчына церабіла канцы цёплай хусткі.Карпюк.//перан.Разм. Надакучаць пытаннямі, просьбамі, справамі. — А паштоўку цяжка было напісаць? Мы б ведалі. А то з камітэта мяне цярэбяць: дзе Шукан ваша? А што я магла адказаць?Савіцкі.
4. Вырываючы з коранем, убіраць машынай з поля (лён). Церабіць лён.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)