1. Пакрыцца потам, спацець — пра ўсіх, многіх. Пілуючы сухастоіны і кладучы вазы, яны папацелі.Чорны.
2.(1і2ас.неўжыв.). Запацець — пра ўсё, многае. Вокны папацелі.
3.Пацець некаторы час. Дарога да горада цяпер не здоўжылася. Затое пакуль [Язэп] перайшоў увесь горад — папацеў.Асіпенка.— Бачу, што здорава табе давялося папацець над гэтымі разлікамі, — загаварыў Дзямід Сыч.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sweat
[swet]1.
n.
1) пот -у m.
He was in a cold sweat from fear — Яго́ абліло́ хало́дным по́там ад стра́ху
2) ві́льгаць f. (на шы́бах, тру́бах)
2.
v.i. sweat or sweated, sweating
1) паце́ць, патне́ць, макрэ́ць, управа́ць
2) паце́ць, запацява́ць (пра шкло)
3) informalпаце́ць, ця́жка працава́ць
4) хвалява́цца
to sweat over delay — нэрвава́цца з прычы́ны затры́мкі
3.
v.t.
1) упа́рваць, заганя́ць (каня́)
2) прымуша́ць ця́жка працава́ць
3) прыліто́ўваць, пая́ць (мядзя́ныя тру́бы)
•
- sweat it out
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ваўрэ́ць ’моцна спацець’ (Касп., Гарэц., Яруш., Бяльк.). Рус.дыял.вреть ’моцна пацець’. Параўн. укр.дыял.врі́ти ’кіпець’, бел.врэць, ст.-рус.вьрѣти ’кіпець’, польск.wrzeć, чэш.vřiti, ст.-слав.вьрѣти, серб.вре̏ти і г. д. Прасл.*vьrěti ’кіпець і да т. п.’ Падрабязней гл. Фасмер, 1, 362. Бел.ваўрэ́ць < *о‑вьрѣти (з пратэтычным о‑ > ва‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зно́іць ’падбухторваць’ (мазыр., ЭШ). Рус., пск., цвяр., кастр.знои́ть ’тлець, гарэць, паліць’, чэш.znojiti, славац.znojiť (sa), н.-луж.znojś, славен.znojíti ’пацець’, серб.-харв.зно̀јити се ’пацець’, ’цяжка працаваць’, балг.уст.зноя се ’пацею; макед.знои се ’пацее’. Ст.-рус.зноити ’паддавацца ўздзеянню гарачыні’. Параўн. ст.-слав.знои гарачыня’, ц.-слав.зноение ’пот’, ст.-рус.зной ’гарачыня’, ’гарачка’. Бел. дыял. значэнне пераноснае, на базе значэння ’паліць — гарэць’, ’падпальваць’. Зноіць — дзеяслоў з суфіксам ‑i‑ti ад znojь, якое разглядаецца як назоўнік, звязаны з дзеясловам zněti ’гарэць’ (< znoi̯ti); параўн. рус.дыял.знеть, зне́я́ть, знить ’гарэць, тлець’, чэш.zněť, рус.зной, серб.-харв., славен.znôj, ’гарачыня, пот’, чэш., славац.znoj ’гарачыня, пот’, польск.znój ’гарачыня’, далейшая этымалогія няпэўная. Параўнанні з гніць — гной недастаткова інфарматыўныя, паколькі і гэта пара не мае цалкам пэўных і.-е. паралелей. Фасмер, 2, 101; Шанскі, 2, З, 103; Махэк₂, 717; Скок, 3, 659; Саднік-Айцэтмюлер, Handwört., 337. Гл. зніч, загнет.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
schwítzen
vi, vtпаце́ць
vor Angst ~ — адчува́ць пані́чны страх
am gánzen Körper ~ — прапаце́ць наскро́зь
j-n ~ lássen* — увагна́ць каго́-н. у пот
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
прэць, прэю, прэеш, прэе; незак.
1. Гнісці, псавацца ад сырасці і цеплыні. Было тут калісьці — Багнішчы-балоты, ў дрыгве прэла лісце, Асокі, чароты...Купала.// Станавіцца запалёным ад перагравання і поту (пра скуру).
2.Разм.Пацець, пакрывацца потам ад цеплыні, цёплага адзення. Цыганы прэлі пад сваімі паласатымі коўдрамі, і я пазайздросціў людзям.Чыгрынаў.//перан. Старанна, шчыра займацца якой‑н. справай, трацячы шмат часу і сіл.
3.Разм. Ратавацца, даходзіць да поўнай гатоўнасці на невялікім агні. Бульба прэе. □ І свіную рабрынку, якая прэла ў .. баршчы, я браў не відэльцам.., а пальцамі, як у дзяцінстве.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прэць, -э́ю, -э́еш, -э́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гнісці, тлець ад сырасці або цеплыні.
Мокрае сена прэе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станавіцца вільготным, сырым ад цеплыні.
Зямля вясной прэе.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павольна даходзіць да гатоўнасці на жары, на невялікім агні.
Бульба прэе.
4.Пацець, пакрывацца потам (разм.).
Прэе дзед у ватоўцы на такім сонцы.
|| зак.сапрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1 і 4 знач.), упрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1, 3 і 4 знач.) іувапрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1, 3 і 4 знач.).
|| наз.прэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Маква́ ’дождж’ (ельск., Мат. Гом.), укр.моква́ ’слота, мокрае надвор’е’, ’нізкае, заліваемае вадой месца’, рус.дан.моква́ ’сырасць’, польск.mokwa ’дождж’, славац.mokva ’вадкасць’, moskva ’мокрае збожжа’, mokvať ’мокнуць’, ’сачыцца (аб ране)’, ’пацець (аб войнах)’, mokvavý ’сыры’; чэш.mokvavý ’які мокне’, mokvati ’цячы (аб гнойнай ране)’, ’раставаць (аб лёдзе, снезе)’, славен.močvírje ’балота, дрыгва, балацявіна’, močvírnat ’балоцісты, багністы’, серб.-харв.мо̏чвар ’сырасць, макрата ад дажджу’, ’дажджлівае надвор’е’, мо̀чвара ’лужа, стаячая вада, балота’, макед., балг.мочур ’балота, дрыгва’, ’багністая мясцовасць’. Прасл.moky, mokъve (Фасмер, 2, 639). Менш верагодна Махэк₂ (372). Ён у канчатку слова бачыць ‑var, якое рэдукавалася ў ‑va паводле слоў на ‑а (напр., mokrota).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пла́каць, плачу, плачаш, плача; незак.
1. Праліваць слёзы ад болю, гора і пад. [Зося] ўвайшла ў хату з цвёрдаю думкаю.. больш ніколі не плакаць ад крыўды.Чорны.// Бедаваць, шкадаваць, тужыць. [Фрэйда:] — Дарагі брат, дарэмна ты плачаш пра маё адзіноцтва. Наш калгас цяпер адна вялікая сям’я.Бядуля.
2.перан. Усхліпваць, завываць, скуголіць (пра вецер, буру і пад.). Галінка рабіны ўсю ноч біла ў шыбу, у коміне плакаў вецер, грукала непрывязаная аканіца.Навуменка.Навальніца плача стомлена, сціхнуць, змоўкнуць галасы.Дубоўка.
3.перан.Разм. Пакрывацца кроплямі вільгаці, пацець (пра шкло). Вокны плакалі, дождж сек па шыбах з мяккім шапатлівым шумам, хмары чарнелі.Хомчанка.