паласа́, -ы́, мн. пало́сы і (з ліч. 2, 3, 4) паласы́, -ло́с, ж.
1. Доўгая роўная лінія (на малюнку, чарцяжы), след на якой-н. паверхні ад чаго-н.; доўгая вузкая частка якой-н. прасторы.
Чырвоныя і сінія палосы на хустцы.
П. на целе ад удару.
П. дыму.
2. Працяглы ўчастак чаго-н., пояс.
Гліністая п.
Прыфрантавая п.
3. Невялікі вузкі ўчастак ворнай зямлі сялянскага надзелу (гіст.).
4. Старонка ў наборы, у друкаваным выданні (спец.).
Газетная п.
5. перан. Прамежак часу, перыяд.
Самая шчаслівая п. яго жыцця.
6. перан. Настрой, стан.
Змрочная п. найшла на яго.
|| памянш. пало́ска, -і, ДМ -ло́сцы, мн. -і, -сак, ж. (да 1—3 знач.).
Тканіна ў палоску.
|| прым. пало́сны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.) і паласны́, -а́я, -о́е (да 1 і 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Піжа́сты ’пярэсты’ (Сцяшк. Сл.), ’пра сукенку ў вялікія каляровыя палосы ці плямы’ (Варл.)· З польск. pierzasty ’падобны да пер’я’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пільгава́ць ’старанна і доўга мыць’ (гродз., ЖНС). З ’пельгаваць < пялегаваць < пялежыць ’біць, праводзячы палосы’ (гл.). Параўн. таксама пілягпу́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
або́і, ‑яў; адз. няма.
Шырокія палосы паперы з узорамі (у мінулым таксама тканіна) для абклейвання ці абівання сцен у памяшканнях; шпалеры. За сценкай з пашматаныя абоямі пачуўся старэчы кашаль. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ва́ты
(ням. Watten, ад гал. wadden = прыбярэжныя водмелі)
нізінныя палосы на ўзбярэжжы мора, якія штодзённа затапляюцца ў час прыліваў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Мётлы (мн. л.) ’сонечныя палосы-прамяні паміж хмарамі’ (брэсц., Нар. лекс.). Параўн. польск. miotła ’агонь з хваста каметы’. Да мятла́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
друка́рня, ‑і, ж.
Прадпрыемства, у якім друкуюцца кнігі, газеты і іншыя выданні. Атрымаць кнігі з друкарні. □ Рэдактар чытаў толькі што прынесеныя з друкарні палосы заўтрашняга нумару газеты — гэта была яго штовячэрняя работа. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рол, ‑а, м.
Спец.
1. Цыліндр, вал, каток, які круціцца.
2. Скрутак цыліндрычнай формы з лістоў або суцэльнай палосы якога‑н. матэрыялу. Рол бумагі.
3. Машына для размолу валакністых матэрыялаў, якія служаць для вырабу паперы, кардону.
[Ням. Rolle.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пася́к, пасякі ’суконная посцілка, вытканая ў шырокія палосы’ (смарг., ваўк., івац., Сл. ПЗБ; івац., Сл. Брэс.). Да пас© (гл.). Аб суфіксе ‑як гл. Сцяцко, Афікс. наз., 146.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пража́ць, ‑жну, ‑жнеш, ‑жне; ‑жнём, ‑жняце; зак., што.
1. Жнучы, утварыць свабоднае месца сярод чаго‑н. Пражаць сцежку.
2. Зжаць невялікі ўчастак. Пражаць дзве палосы жыта.
3. і без дап. Правесці некаторы час жнучы. Пражаць увесь дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)