Ingenio pollet, qui vim natura negavit
Розумам бярэ той, каму прырода адмовіла ў сіле.
Умом берёт тот, кому природа отказала в силе.
бел. Не сілай бярэ, а розумам. Сіла розуму уступае. Конь бярэ сілаю, а чалавек ‒ розумам. Маленькі, ды ўдаленькі, вялікі, ды дурны. Нораў бычачы, а розум цялячы. Даў Бог нораў, а сілай абдзяліў.
рус. Бери в работе умом, а не горбом. И сила уму уступает. Мал, да удал. Невелик узелок, да крепко затянут. Велик верблюд, да воду возят, мал соболь, да на голове носят.
фр. Petit mais brave (Мал, да удал).
англ. Little things are pretty (Маленькие вещи хороши). One good head is better that a hundred strong hands (Одна хорошая голова лучше сотни сильных рук).
нем. Klein, aber fein (Мал, но удал).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
нагарэ́ць сов.
1. в разн. знач. нагоре́ть;
кнот ~рэ́ў — фити́ль нагоре́л;
электры́чнасці нагарэ́ла на шмат рублёў — электри́чества нагоре́ло на мно́го рубле́й;
2. безл., разг. нагоре́ть, доста́ться;
яму́ мо́цна ~рэ́ла — ему́ кре́пко нагоре́ло (доста́лось)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пераці́снуць сов.
1. пережа́ть, зажа́ть; (крепко перевязать — ещё) перетяну́ть, перехвати́ть;
2. раздави́ть;
п. ко́лам змяю́ — раздави́ть колесо́м змею́;
3. (смять всё, многое) передави́ть;
п. усе́ я́гады — передави́ть все я́годы;
4. тип. (оттиснуть заново) перети́снуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Като́к 1 ’кола воза’ (Касп., Бяльк.). Параўн. у іншых слав. мовах: рус. като́к ’адрубак бервяна, які падкладваецца пад цяжар для перакочвання яго’; ’кола’, ’воз’, ’калаўрот у крыніцы’ і г. д. Ст.-рус. катъкъ («Боряхуся противъ ихъ,.. крепко и на приступѣхъ изъ пушекъ и изъ пищали и катки болшими», XVI ст.). Падрабязны агляд матэрыялу у Трубачова, Эт. сл., 9, 164–165. Як відаць, гэта лексема, якую Трубачоў адносіць да ліку прасл. (*katъkъ), пашырана толькі ва ўсх.-слав. мовах, дакладней, у рус. (і ст.-рус.) і бел. Адносна словаўтварэння можна сказаць, што адпаведныя словы ўтвораны па вядомых прасл. мадэлях (дзеяслоў *katati і суф. прасл. *‑ъkъ, вядомы ў розных функцыях).
Като́к 2, бат. ’каласок (чароту); каташок (вярбы, бярозы)’ (БРС), каткі ’кветкі вярбы’ (Сцяшк. ЛАГ), каткі́ ’тс’ (Сл. паўн.-зах.; каткі́ таксама тут маюць значэнне ’раллявая канюшына’: «каткі растуць на пасевах, мякінькія, сівенькія, касмаценькія»). У Нас. багня́, багняты ’пушыстыя каташкі на вярбе’ (параўн. багня́ ’ягня’). Відавочна, і като́к у батанічным значэнні паходзіць ад *kotъ, *kotъka (параўн. у Нас. ко́тка ’ягня’, ко́тки ’пушыстыя каташкі на вярбе, якая расце на балотных месцах’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сашчапі́цца сов.
1. (соединиться при помощи скрепок, зажимов) скрепи́ться;
2. (о руках, пальцах) сжа́ться; сцепи́ться;
3. сти́снуться; сжа́ться;
ад хвалява́ння мо́цна ~пі́ліся зу́бы — от волне́ния кре́пко сти́снулись (сжа́лись) зу́бы;
4. перен. (вступить в спор, драку) схвати́ться, сцепи́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сма́чна нареч.
1. вку́сно; сма́чно;
2. сла́дко, кре́пко;
3. перен., разг. сма́чно;
1-3 см. сма́чны;
4. аппети́тно, сма́чно;
ён с. еў — он сма́чно (аппети́тно) ел;
5. в знач. сказ. вку́сно;
ах, як с.! — ах, как вку́сно!;
◊ с. е́сці — прия́тного аппети́та
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прикрепи́ть сов.
1. (крепко приделать) прымацава́ць, мног. папрымацо́ўваць; (прибить) прыбі́ць, мног. папрыбіва́ць; (приколоть) прыкало́ць, мног. папрыко́лваць, прышпілі́ць, мног. папрышпі́льваць; (приклеить) прыкле́іць, мног. папрыкле́йваць; (пришить) прышы́ць, мног. папрышыва́ць;
2. в др. знач. прымацава́ць, мног. папрымацо́ўваць;
прикрепи́ть отстаю́щего ученика́ к си́льному прымацава́ць адстаю́чага ву́чня да мо́цнага;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упра́віць сов.
1. впра́вить;
у. вы́віхнутую руку́ — впра́вить вы́вихнутую ру́ку;
2. перен., разг. загуби́ть;
у. каня́ — загуби́ть коня́;
3. разг. (дать крепко застрять, завязнуть) завязи́ть; всади́ть, вогна́ть;
так ~віў воз у гразь, што ледзь вы́цягнулі — так завязи́л воз в грязи́, что наси́лу вы́тащили;
у. сяке́ру ў бервяно́ — всади́ть (вогна́ть) топо́р в бревно́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аса́джваць
I несов.
1. (крепко надевать на древко) наса́живать; (прикреплять к рукоятке — ещё) приса́живать;
2. (вставлять в оправу) оправля́ть, обрамля́ть;
3. (ставить косяки в окна, двери) устана́вливать;
1-3 см. асадзі́ць I
II несов.
1. в разн. знач. оса́живать;
2. разг. (ударом) сва́ливать;
1, 2 см. асадзі́ць II
III несов., воен. осажда́ть; см. асадзі́ць III
IV несов. (раствор) осажда́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пло́тно нареч.
1. (сплошь, вплотную, без щелей) шчы́льна; мо́цна;
пло́тно закры́ть дверь шчы́льна зачыні́ць дзве́ры;
пло́тно прижа́ться мо́цна прыці́снуцца (прытулі́цца);
2. (крепко) мо́цна; (массивно) то́ўста, дзябёла, гру́ба, обл. га́матна; (густо) ча́ста; гу́ста; (твёрдо, туго) цвёрда; ту́га;
пло́тно уто́птанный снег шчы́льна (ту́га) утапта́ны снег;
пло́тно населённая страна́ гу́ста насе́леная краі́на; см. пло́тный 1, 2;
3. (сытно) сы́тна; (хорошо) до́бра;
пло́тно пое́сть сы́тна (до́бра) пад’е́сці; см. пло́тный 4;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)