Тай ’ды’: тай іде там ён возьме! (Растарг.). Параўн. укр. дыял. тай ’тс’, польск. дыял. taj ’ды, ды і’ (Варш. сл.). Спалучэнне злучніка та з і (ESSJ SG, 2, 633–634).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

tribulation [ˌtrɪbjuˈleɪʃn] n. lit. го́ра, бяда́;

trials and tribulations го́ра ды выпрабава́нні

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Та 1 ’то’ злучнік (Сержп.; гродз., Нар. лекс.), та ’гэта’ (Ян.). Укр. та ’і; але’, стараж.-рус. та ’і; і, ды’, серб.-харв. та ’ды, так, от жа’, макед. та ’і, ды’, балг. та ’і, ды; таму, каб’, ст.-слав. та ’і, ды’. Відаць, стары дублет то (гл.), што ўзыходзіць да прасл. займенніка *tъ ’той’, роднаснага літ. tuojaũ, tuõj ’зараз, адразу, неадкладна’, грэч. τῶ ’тады, потым’; далей да хец. ta ’і’, ст.-інд. tāt ’у выніку чаго’ (Фасмер, 4, 5; ESSJ SG, 2, 627–631; Сной₁, 651; ЕСУМ, 5, 498). Адносна магчымай сувязі са злучнікам да ’ды’ (Бяльк.), ’ды, і; а потым, але’ (ТС) гл. Копечны, Этимология–1967, 26–27.

Та 2. Гл. тая.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

паго́ршаць, -аю, -аеш, -ае; зак.

Тое, што і пагоршыцца.

Было ліха ды пагоршала (прымаўка). Хвораму пагоршала (безас.).

|| наз. пагаршэ́нне, -я, н. і паго́ршанне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

наво́кала.

1. прысл. Тое, што і навокал (у 1 знач.).

Н. — поле ды лес.

2. прыназ. з Р. Тое, што і навокал (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

перашко́да ж., прям., перен. препя́тствие ср., поме́ха; прегра́да;

прыро́дныя ~ды — есте́ственные препя́тствия;

пераадо́льваць ~ды — преодолева́ть прегра́ды;

рабі́ць ~ды — чини́ть препя́тствия (поме́хи)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

лу́да лу́да, -ды ж., палу́да, -ды ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

му́лка, безас., у знач. вык.

Цвёрда.

М. сядзець.

◊

Мякка сцеле, ды мулка спаць — ужыв. ў дачыненні да таго, хто добры на словах, а не на справе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

быва́ла, часц. (разм.).

Паказвае на знач. дзеяння, якое здаралася ў мінулым раней, іншы раз.

Сядуць, б., ды люлькі закураць.

Раней, б., я часта хадзіў на паляванне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

прыро́да ж., в разн. знач. приро́да;

матэрыялісты́чнае разуме́нне ~ды — филос. материалисти́ческое понима́ние приро́ды;

пераўтварэ́нне ~ды — преобразова́ние приро́ды;

з’я́вы ~ды — явле́ния приро́ды;

п. мала́нкі — приро́да мо́лнии;

○ мёртвая п. — мёртвая приро́да;

жыва́я п. — жива́я приро́да;

◊ ад ~ды — от приро́ды;

на ўло́нні ~ды — на ло́не приро́ды;

гульня́ ~ды — игра́ приро́ды

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)