дубня́к Участак лесу, дзе багата расце дубу; малады дубовы зараснік (БРС). Тое ж ду́бнік (Віц.Нік. 1895, Слаўг.), дубні́к (Докш., Жытк., Лёзн., Сал., Слаўг., Ст.-дар., Стол.), дубы́ (Стаўбц.), дубіна́ (Брэст., Гродз.Лемц. Айк., Слаўг.), дубі́на (Валож., Слаўг., Палессе Талст.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
◎ *Пахлудава́ць, похлудовиць ’адлупцаваць (кіем)’ (ТС). Да па‑ і хлуд ’палка, жардзіна, дубіна, галіна’ (гл.). Другую частку ‑хлудаваць можна супаставіць з калькай ‑дубасіць (аддубисіць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыко́цаць ’забіць’ (віл., Сл. ПЗБ). Няясна. Фіксацыя слова дазваляе суаднесці з літ.kùcas ’дубіна, палена’. Не выключана і кантамінацыя з незафіксаваным гукапераймальным *ко́цаць < ко́каць/ко́кнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сло́пы ‘пахілы’: слопая страха (мін., Сл. ПЗБ); таксама тапонім Слопішча (Жучк., КТС). Фармальна слова можна звязаць з рус.ослоп ‘дубіна, кругляк; дурань’, дыял.ослопи́на ‘доўгая жардзіна’, стараж.-рус.ослопъ ‘дубіна, палка’; далей параўноўваюць з славен.poslȏpje ‘будынак’ (Міклашыч, 432); супраць супастаўлення з *chlopati ‘ляскаць, бразгаць’, як гэта меркаваў Мацэнаўэр (LF, 12, 172), Фасмер (3, 161). Бязлай (3, 91) дапускае роднасць з літ.slaptú, paslaptú ‘тайнік, сховішча’, лат.slapsts ‘кут, сховішча’. Але словаўтварэнне (меркаваўся б дзеяслоў *слопіць) і семантыку вытлумачыць цяжка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кі́жык ’сучок’ (Жыв. сл.). Слова, мабыць, балтыйскага паходжання. Калі ўлічыць, што разглядаемая форма дэмінутыў, адпаведная лексема без памяншальнага суфікса мела б выгляд *кіж ’сук’. Параўн. літ.keža, tъ/ža ’дубіна, друк’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кны́пель ’кароткая палка для закручвання гужвы ў плыце’ (ТС, Ян., З нар. сл., Жыв. сл., Сцяц., Сл. паўн.-зах.). Параўн. ням.Knüppel ’дубіна, рычаг’ (там жа, 2, 492). Запазычанне з нямецкай мовы
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Баго́с ’нязграбны чалавек высокага росту’ (Грыг.). Напэўна, запазычанне. Параўн. укр.бе́ґаc ’бяспутны, нягоднік’, би́ґасень ’дурань, дубіна’, польск.bigas, чэш.bigas (Брукнер, 27, бачыць першакрыніцу ў ням.Bicke ’кірка’, а Махэк₂, 54, у венг.bibasz ’дурны’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Kéule
f -, -n
1) дубі́на
2) за́дняя ча́стка (ту́шы)
◊ man schlägt nicht Mücken mit der ~ — ≅ з гарма́т па вераб’я́х не стралцюць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ко́ўка1 ’дзеянне паводле дзеяслова каваць (ТСБМ) (гл. каваць).
Ко́ўка2 ’доўгі шост з патаўшчэннем на канцы’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ.kúoka ’дубіна’ (там жа, 2, 508), ’калатуша для разбівання камякоў на раллі’ (Касп.). Запазычанне з літоўскай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бат ’бізун’ (Касп., Сцяшк. МГ). Параўн. рус.бат ’дубінка, дручок’, укр.бат ’дручок’, польск.bat ’бізун’, серб.-харв.ба̏т ’дубіна, дручок’, славен.bat ’тс’. Паходжанне слова няяснае. Агляд шматлікіх версій гл. Слаўскі, 1, 28; Фасмер, 1, 133; Рудніцкі, 86; Махэк₂, 41, 48. Параўн. батог.