дзірва́н, ‑у, м.

1. Тое, што і дзёран. Каб наварыць ландышы сёння, Слава яшчэ ўвосень выкапаў іх у лесе разам з дзірваном. Хомчанка. Зверху скляпенне было прысыпана зямлёй і абложана дзірваном. Колас.

2. Нявораная зямля, густа парослая травой. Выходзяць на поле плугі, Ўзнімаюць плугі дзірваны. Купала. Палі ўсё яшчэ ляжалі шырокімі, даўно не кранутымі дзірванамі, суха шасцелі пераспелым пустазеллем. У першыя гады пасля вызвалення ў калгасе.. не хапала сілы падняць гэты далёкі заляжалы дзірван. Шамякін.

[Літ. dirvonas.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

подре́зать сов., в разн. знач. падрэ́заць, мног. пападраза́ць, пападрэ́зваць;

подре́зать во́лосы падрэ́заць валасы́;

подре́зать дёрн падрэ́заць дзёран;

подре́зать хле́ба падрэ́заць хле́ба;

неуда́ча подре́зала его́ няўда́ча падрэ́зала яго́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

turf

[tɜ:rf]

1.

n., pl. turfs

1) дзёран -ну, дзірва́н -у́ m.

2) торф, брыке́т -у m.

3) Sl. тэрыто́рыя f.

The gangsters defended their turf — Га́нгстэры барані́лі сваю́ тэрыто́рыю

2.

v.t.

пакрыва́ць дзёрнам

•

- the turf

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

вярну́ць², -ну́, ве́рнеш, ве́рне; -ні́; незак., што.

1. Мяняць напрамак руху, паварочваць.

В. машыну ўправа.

В. нос ад чаго-н. (адносіцца да каго-, чаго-н. з пагардай, грэбаваць кім-, чым-н.). Здушы верне (брыдка думаць пра што-н., глядзець на што-н.).

2. Валіць на бок, пераварочваць.

В. воз.

3. перан. Схіляць да чаго-н., даваць пэўны кірунак (думкам, размовам і пад.; разм.).

Мне вядома, куды ён верне.

4. перан., на каго-што. Перакладваць віну на іншага (разм.).

Сам вінаваты, а на другіх верне.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.), з чаго. Рухацца, падаць, узнімацца суцэльнай плынню.

Дым верне з коміна.

6. 3 цяжкасцю ўзнімаць пласты зямлі.

Трактар верне дзёран.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ГЛЕ́БАВЫЯ ГАРЫЗО́НТЫ,

генетычныя гарызонты глебы, аднародныя паводле афарбоўкі, шчыльнасці, вільготнасці, грануламетрычнага, мінералагічнага і хім. саставу гарызантальныя слаі, якія фарміруюцца ў выніку ўтварэння глеб. Кожнаму тыпу глеб адпавядае пэўная колькасць, выражанасць і чаргаванне гарызонтаў, магутнасць якіх складае ад некалькіх да дзесяткаў сантыметраў. Сукупнасць глебавых гарызонтаў утварае глебавы профіль. Звычайна зверху ўніз вылучаюць глебавыя гарызонты: перагнойна-акумулятыўны (A) з падгарызонтамі — лясны подсціл, дзёран (Aо), гумусавы (A1, для ворных глеб — Aвор) і элювіяльны, ці гарызонт вымывання (A2); ілювіяльны, ці гарызонт умывання (B), глеевы (G; g), мала закранутая глебаўтваральным працэсам мацярынская парода (C); подсцільная парода (Д).

Н.М.Івахненка.

т. 5, с. 290

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Rásen

I

m -s, -

1) газо́н, трава́, муро́г

2) дзёран;

den ~ kurz hálten* падстрыга́ць газо́н

II

n -s шале́нства, раз’ю́шанасць, буя́нства;

zum ~ bríngen* даво́дзіць да шале́нства

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ука́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Запырскаць якой‑н. вадкасцю; зака́паць. Укапаць стол клеем.

укапа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; зак.

1. што. Замацаваць што‑н. у выкапанай яме, паглыбленні. Стары .. не перашкаджаў жончыным намерам укапаць слупкі і выкапаць ямы. Янкоўскі. Месца пад хату .. [Мітрафан] доўга не выбіраў. Агледзеў млынарышча .. І, каб не раздумваць, тут жа ўкапаў першую штандарыну. Ракітны.

2. (пераважна з адмоўем «не»). Змагчы ўскапаць што‑н. Зямля такая мёрзлая, што не ўкапаеш. □ Пачалі мы кусты на полі высякаць, карчаваць. А дзёран узяўся — не ўкапаць, не ўараць. Місько.

3. што і чаго. Разм. Накапа́ць, выкапаць невялікую колькасць чаго‑н. Застаўшыся зноў адзін, .. [Алесь] пакуль што нічога не робіць — не крышыць зелля свінням, не ідзе ўкапаць бульбы, а сядзіць у хаце. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падрэ́заць сов.

1. в разн. знач. подре́зать;

п. валасы́ — подре́зать во́лосы;

п. хле́ба — подре́зать хле́ба;

п. дзёран — подре́зать дёрн;

няўда́ча ~зала яго́ — неуда́ча подре́зала его́;

2. перен., разг. (словом) подде́ть;

ло́ўка я яго́ ~заў — ло́вко я его́ подде́л;

3. перен., разг. (о болезни) подкоси́ть;

хваро́ба яго́ ~зала — боле́знь его́ подкоси́ла;

4. подре́зать; (пилой — ещё) подпили́ть;

◊ п. кры́лы — подре́зать кры́лья

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ро́ля 1 ’драматычны вобраз акцёра’, ’поўны тэкст з п’есы слоў адной дзеючай асобы’, ’работа, занятак’, ’значэнне, ступень удзелу, мера ўплыву’ (ТСБМ, Байк. і Некр.). З польск. rola ’тс’, якое (праз ням. Rolle) з франц. rôle ’роль’, ’спіс’ < лац. rotulus ’папяровы скрутак з тэкстам акцёра’ (Праабражэнскі, 2, 212; Фасмер, 3, 498; Брукнер, 462; БЕР, 6, 315).

Ро́ля 2 ’земляробства’, ’ралля’, ’узаранае поле’ (Нас.), (весня́на) ро́ля ’ралля, веснавое ворыва’ (івац., ЛА, 2), ст.-бел. рольѧ ’тс’ (Альтбаўэр). Укр. рілля́ ’узаранае поле, ралля’, рус. паўд. ро́лия, ро́лья, ро́ля ’ралля, час ворыва’ (Даль), стараж.-рус. ролия ’ралля, ворыва, земляробства’; польск. rola ’апрацоўваемая зямля’, палаб. rülʼă ’узаранае поле’, н.-луж., в.-луж. rola ’ралля’, паўд.-чэш., ходск. rolí, мар. rolʼa ’ворная зямля’, славац. rolʼа ’поле’, ralʼa ’сялянская сядзіба, участак’, славен. rál ’ралля’, râl ’ворыва’, ’час ворыва’, ’узараная зямля’, ’мера плошчы’; харв. rȁl ’мера зямлі 0,73 га’ і orál ’мера зямлі 2519 м²’, ’узаранае поле’; стараж.-рус. раль ’поле’. Прасл. *or–lja (Брукнер, 462), *orlьji < *orə‑vl‑iə < *orə‑vr‑iə (Махэк₂, 516), *orlьja (Рэйзак, 543), якое з дзеепрым. órlъ: Фурлан (Бязлай, 3, 148–149) выводзіць прасл. *orlь з órlъ, якое да прасл. *orti > orati > араць (гл.). З і.-е. *arH‑: лац. arvum ’узаранае поле’, ’луг’, ’дзёран, мурава’, ст.-грэч. ἄρουρα ’ралля’ (Покарны, 63; Фрыск, 2, 147; Вальдэ (1906), 47). З прасл. *orlь утварыўся зборны назоўнік *orlьje > славен. (o)rálje, orolje ’узараная плошча, поле’, ’мера плошчы’, бел. раллё ’ўзаранае поле’, ’ворыва’ (гл. раллё 1), чэш. rolí ’поле’, а бел. ралля (гл. ралля 1), ц.-слав., стараж.-рус. ролия, укр. рілля́, польск. rola і г. д. — з прасл. *orljьa.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

stéchen

*

1.

vt

1) кало́ць, прако́лваць

es sticht mich im Rücken — у мяне́ ко́ле спі́ну

den Wein ~ — браць про́бу віна́

2) кало́ць, рэ́заць (свіней)

3) джа́ліць (пра насякомых)

4) рэ́заць (торф, дзёран)

5) гравірава́ць

ein Bild in Kúpfer ~ — гравірава́ць карці́ну на ме́дзі

6) біць (карту)

2.

vi

die Sónne sticht — со́нца пячл

in die Áugen ~ — кі́дацца ў во́чы

in See ~ — вы́йсці ў (адкры́тае) мо́ра

◊ das ist nicht geháuen und nicht gestóchen — ≅ гэта ні ры́ба, ні мя́са [ні то́е, ні сёе]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)