эмпірэ́й, ‑я, м.
1. Ва ўяўленні старажытных грэкаў і ранніх хрысціян — самая высокая частка неба, напоўненая агнём і святлом, дзе жывуць багі (у грэкаў) ці святыя (у хрысціян).
2. толькі мн. (эмпірэ́і, ‑яў); перан. Іран. Сфера летуценнасці, мар, незямнога існавання. — А ты ж таксама не ведаеш, — не прыняла папроку Гаранскага Вера Іванаўна. [Гаранскі:] — Я — іншая справа. Я ўвесь у эмпірэях, і не да плошчаў мне. Сабаленка.
•••
Лунаць у эмпірэях — аддавацца далёкім ад жыцця марам, летуценням.
[Ад грэч. émpyros — вогненны, ахоплены агнём.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
алі́мп, ‑а, м.
1. (З вялікай літары). Гара ў паўночнай Фесаліі, на якой, паводле вераванняў старажытных грэкаў, жылі багі; зборышча багоў.
2. Жарт. і іран. Пра абраннікаў якога‑н. грамадства. Літаратурны алімп.
[Грэч. Olympus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хламі́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. У старажытных грэкаў і рымлян — прамавугольны плашч з засцежкай на правым плячы або на грудзях (пераважна ў коннікаў).
2. Разм. Нязграбная шырокая і доўгая адзежына.
[Грэч. chlamys.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ды́пціх, ‑а, м.
1. У старажытных грэкаў і рымлян — складна́я, пакрытая воскам дошчачка для пісьма.
2. Двухстворкавы складзень з жывапісным або рэльефным малюнкам на кожнай створцы.
3. Кампазіцыя з дзвюх карцін, звязаных адзіным замыслам.
[Грэч. diptychos — двайны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
санда́лі, ‑яў; адз. сандаля, ‑і, ж.
1. У старажытных грэкаў і рымлян — абутак з драўлянай або скураной падэшвай без абцасаў, якая прымацоўвалася да нагі раменьчыкамі.
2. Лёгкія летнія туфлі без абцасаў, якія зашпільваюцца раменьчыкамі.
[Н.-грэч. sandalion.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эпігра́ма, ‑ы, ж.
1. У старажытных грэкаў — надпіс на помніку, будынку і пад., які тлумачыў значэнне прадмета.
2. Сатырычны верш, у якім дасціпна высмейваецца пэўная асоба ці грамадская з’ява. Эпіграмы «Крытыку» М. Багдановіча. Эпіграмы Я. Купалы.
[Грэч. epígramma — надпіс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіві́ла
(гр. sibylla = прарочыца)
жанчына-прарочыца ў старажытных грэкаў, рымлян, яўрэяў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
цытава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.
Прыводзіць адкуль‑н. цытату. Ні адзін артыкул, ні адно даследаванне, прысвечаныя Купалу, не абыходзяцца без таго, каб іх аўтары не цытавалі пісьма Горкага. Бярозкін. [Люда:] — Некаторы час ён [Тульба] дужа любіў цытаваць старажытных грэкаў. Радкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВА́РВАРЫ
(грэч. barbaroi, лац. barbari),
у старажытных грэкаў і рымлян назва ўсіх іншаземцаў, што гаварылі на не зразумелай ім мове і былі далёкія ад іх культуры (германцы, скіфы і інш.). У пераносным сэнсе — жорсткія, грубыя, некультурныя людзі.
т. 4, с. 8
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
анты́чны
(лац. antiquus = старажытны)
які адносіцца да гісторыі і культуры старажытных грэкаў і рымлян.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)