Ву́дзіць1 ’смярдзець, смуродзіць, псаваць паветра’ (Весці АН БССР, 1969, 4, 132, зэльв.). Ц.-слав.ѫдити ’вэндзіць’, укр.вудити ’тс’, польск.wędzić, чэш.uditi, славац.údiť, славен.(v)oditi ’тс’. Параўн. таксама чэш.дыял.oudno ’душна, млосна’. Другая ступень чаргавання ў рус.вянуть, бел.вянуць і г. д. Роднаснае ст.-в.-ням.swintan, с.-в.-ням.swinden, н.-в.-ням.schwinden, ст.-в.-ням.swedan ’паліць павольна і з вялікім дымам’ (Фасмер, 1, 375; Брукнер, 608 і наст.; Махэк₂, 666; Рудніцкі, 1, 493). Змяненне значэння, відавочна, адбылося ў сувязі з запазычаннем польск.wędzić ’вэндзіць’ і адцясненнем вудзіць на перыферыю.
Ву́дзіць2 ’красці’ (Жд., 2) Рус.смал.вуднуць ’секануць, украсці’ (Дабр.), ву́дзіць ’біць’ (Раст.). Няясна. Магчыма, роднаснае чэш.uditi ’дзяліць, расчляняць’, серб.у́дити ’расчляняць, рэзаць на кавалкі, рассякаць’ і далей да уд (гл.) (Брукнер, 592).
Ву́дзі́ць3 (БРС, Нас., КТС, Бяльк.). Да вуда (гл.).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сму́ніць ‘пацерці звітую вяроўку, каб зрабіць яе больш мяккай’, ‘трапаць абутак, адзежу; зношваць збрую’ (Нік. Очерки), сьму́ніць ‘церці, выціраць’, сюды ж асму́ніць ‘абсмыгаць, абцерці, абтрапаць’ (Ласт.). Параўн. рус.-ц.-слав.присмѧнѫти ‘прывянуць’, присмѧдитисѧ ‘прыгараць’. Вытворнае ад прасл.дыял.*smǫditi ‘паліць, капціць, вэндзіць’, якое лічыцца фанетычным варыянтам *svǫditi ‘тс’, суадноснага з svęděti ‘быць высушаным, знаходзіцца ў гарачыні’, што ўзыходзіць да і.-е.*(s)u̯endh‑ ‘памяншацца, убываць, вянуць’. Змена sv > sm пад уплывам слоў тыпу смала, смага (гл.). Параўн. укр.дыял.сму́дитися ‘смажыцца, пражыцца’, польск.smądzić ‘вэндзіць’, swędzić ‘свярбець’, smędzić się ‘ледзве гарэць’, в.-луж.smudźić ‘смаліць’, н.-луж.smuźiś ‘абпальваць, смаліць’, чэш.smouditi ‘паліць, капціць’, славац.smudiť ‘чадзіць, капціць’, серб.-харв.сму́дити ‘смаліць; абпальваць’, славен.smoditi ‘паліць, прыпальваць’, балг.смъдя́ ‘свярбець’, макед.смади ‘абпальваць’, роднасныя ст.-англ.swindan ‘знікаць, прападаць’, ням.schwinden ‘тс’. Гл. Глухак, 567; SEK, 4, 330; Бярнар, Бълг. изсл., 265–266; Шустар-Шэўц, 1324; ЕСУМ, 5, 330–331. Параўн. смурыжыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
капці́ць, капчу, копціш, копціць; незак.
1. Выдзяляць копаць, сажу пры гарэнні; куродымець. Дзве вісячыя лямпы задыхаліся ўгары ад сціснутага паветра, міргалі і капцілі.Васілевіч.
2.што. Пакрываць копаццю, сажай. Хутка газавыя лямпы пакінуць капціць столі калгасных дамоў.Шахавец.
3.што. Разм. Абкурваць дымам, вэндзіць (мяса, рыбу і інш.). [Шышак] хапае будачніку, каб па вясне капціць кумпякі, а ў чэрвеньскія вечары бараніцца ад камароў, заедзі куродымам.Навуменка.
•••
Капціць неба — жыць без мэты, без справы, не прыносячы карысці грамадству.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
gammon
I[ˈgæmən]1.
n.
вэ́нджаны кумпя́к
2.
v.t.
салі́ць, вэ́ндзіць(мя́са, ры́бу)
II[ˈgæmən]1.
v.i.
1) загаво́рваць зу́бы (з мэ́тай ашука́ньня)
2) прыкі́двацца, удава́ць
2.
v.t.
ашу́кваць каго́
3.
n.Brit., informal
лухта́f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
капці́ць
1. (куродымець) rúßen vi;
2. (пакрывацьсажай) mit Ruß schwärzen, berúßen vt;
3.разм (вэндзіць) räuchern vt;
◊ капці́ць не́ба ≅ dem Hérrgott die Táge stéhlen*, dem líeben Gott die Zeit stéhlen*; die Zeit tót¦schlagen* аддз
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Капце́ць ’вылучаць копаць, сажу пры гарэнні’, ’куродымець’, ’жыць без мэты’, ’вэндзіць’, ’карпець, надакучаць’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Бяльк., Др.-Падб., Федар. 6). Утворана ад копаць ’сажа’ (гл.) < прасл.паўн.kopъtъ < і.-е.*ku̯ēp‑, *ku̯əp‑, *kū̆p‑ ’дыміць, варыцца’ (Літ-py да гэтага слова гл. Фасмер, 2, 319; Шанскі, 2 (К), 305; Слаўскі, 2, 454; ЕСУМ, 2, 449). Сюды ж капцёлка, капці́лка, капцю́лка ’газоўка, лямпа без шкла’ (ТСБМ; в.-дзвін., Шатал.; бялын., карэліц.Янк. Мат.; Др.-Падб.), ’вяндліна’ (зэльв.Сцяшк.), капцю́х ’светач’ (маст.), ’курная хата’ (іўеў., Сл. паўн.-зах.), віл.капцю́ха, бярэз.капцюшка, драг.коптю́ха (Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
smoke
[smoʊk]1.
n.
1) дым -у m.
2) куро́дым, курады́м -у m., густы́е́дкі дым
blackened with smoke — закурэ́лы, закуро́дымлены, зады́млены
3) пераку́р -у m., курэ́ньне n.
to have a smoke — закуры́ць
4) ку́рыва n.
5) Figur. засло́на f.
2.
v.i.
1) дыме́ць; дымі́цца; куры́цца
The furnace smokes — Печ дымі́ць
2) куры́ць, заку́рваць (цыгарэ́ту, лю́льку)
3) курэ́ць, пакрыва́цца са́жай, задымля́цца
3.
v.t.
1) вэ́ндзіць, дымі́ць (мя́са, ры́бу, кумпякі́)
2) зады́мліваць
•
- go up in smoke
- smoke out
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)