2) птушка сям. фазанавых, якая водзіцца ў лясах Паўд.-Усх. Азіі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Сярдзю́к ’ахоўнік гетмана ў Украіне’ (ТСБМ), параўн. укр.сердю́к ’тс’, што выводзіцца з тур.sürtük ’наглядчык’ (Фасмер, 3, 606; ЕСУМ, 5, 218). Няясныя адносіны да сярдзю́к экспр. ’багацей’ (Юрч. Вытв.), для якога можна дапусціць сувязь з сердзю́к ’гняўлівы чалавек’ (Нас.) ад сярдзіты, сердаваць (гл.), што можа ўспрымацца і як народнаэтымалагічнае асэнсаванне запазычання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераплу́таць ’пераблытаць, памыліцца’ (Др.-Падб.), рус.прыбалт.переплу́тать ’бязладна сплесці, пераблытаць; змяшаць адно з адным’, укр.переплу́тати, переплутувати(ся) ’пераблытваць; змешваць’. Вытворнае ад плу́таць (гл.), магчыма, пад уплывам польск.przeplątać ’тс’. Стараж.-рус., ц.-слав.Переплут ’міфалагічны персанаж, бог-ахоўнік мараходаў’ суадносіцца з *pluti ’плысці’ (Фасмер, 3, 239) і, відаць, не звязаны з разгледжанымі дзеясловамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
яныча́р
(тур. yeničeri = новае войска)
1) салдат рэгулярнай прывілеяванай пяхоты ў султанскай Турцыі (да 1826 г.);
2) перан. узброены ахоўнік дэспатычнай улады, карнік, кат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ту́пат, ‑у, М ‑пане, м.
Стук, шум ад удараў ног аб цвёрдую паверхню чаго‑н. пры хадзьбе, бегу і пад., а таксама самі такія ўдары. Конскі тупат. □ Толькі па тупату ног ахоўнік здагадаўся, што хлапчук апынуўся ў яго ззаду.Нядзведскі.[Сцяпан:] — Мае словы згубіліся ў тупаце цяжкіх ног, у гамонцы, у скрыпе дзвярэй.Пянкрат.Дрыжэлі сцены, сатрасалася падлога пад разухабістым тупатам ног, вухалі галасы.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
censor
[ˈsensər]1.
n.
1) цэ́нзар -а m.
2) прыдзі́рлівы кры́тык; ахо́ўнік -а m (пра́вілаў, но́раваў)
2.
v.t.
цэнзурава́ць, право́дзіць цэнзу́ру
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
guardian
[ˈgɑ:rdiən]1.
n.
1) ахо́ўнік -а m.; абаро́нца -ы m., абаро́ньніца f.
2) апяку́н -а́m., апяку́нка f.
2.
adj.
ахо́ўны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
страж, ‑а, м.
1.Высок.Ахоўнік, абаронца. Армія — страж нашых граніц./увобразнымужыв.[Лес] спрадвеку стаіць, нібы нязменны і зоркі страж, вакол вёскі, дзе я нарадзіўся і вырас.Сачанка.
2.перан. Той, хто заўсёды на варце, за працай. — Будзем знаёмы: Волкаў Антон Пятровіч. Дык вы, малады чалавек, не паспелі на кватэру стаць, а ўжо адразу і за працу. Хаця, я вас разумею, вы, так сказаць, страж пяра...Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Страж ‘ахоўнік, абаронца’ (ТСБМ), страж, стра́жа ‘варта’ (беласт., ашм., Сл. ПЗБ). Мяркуючы па прыкладах, даволі позняе запазычанне з рус.страж ‘тс’, дзе праз царкоўнаславянскую з ст.-слав.стражь, стража ‘тс’, або праз польск.straż ‘тс’, што з чэш.straž, параўн. ст.-польск.stróża (Басай-Сяткоўскі, Słownik, 341). Сюды ж стра́жнік ‘ляснік, лясны абходчык’ (Нас., Гарэц.; ганц.Ск. нар. мовы), ‘паліцэйскі’ (Бяльк.), што з рус.стра́жник ‘вартаўнік’ або польск.strażnik ‘вартаўнік, наглядчык’. Гл. Цвяткоў, Запіскі, 2, 1, 62.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяўру́к ’Дзед Мароз’ (Ласт.), сяврю́к ’?’ (себеж., Мат.), уласнае імя Сяўрук (Шн. 2); сюды ж, відаць, і се́ўрук ’паўночны вецер’ (Касп.), параўн. укр.севрю́к ’наглядчык, ахоўнік’, рус.севру́к ’пануры, суровы чалавек’. Паводле Фасмера (3, 589), з *сѣверюк ад север (гл.); аналагічна Карскі 2-3, 36 (выдзяляе суф. ‑юк); Станкевіч (Стан., 1028) лічыць памяншальнай формай ад племянной назвы Севяра́нін. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 202 (па семантычных прычынах украінскае слова супастаўляецца з тур.savruk ’бязглузды, нязграбны, няўмелы’). Параўн. сяўрыць, сяўрана, гл.