прасталю́дзін, ‑а, м.
Уст. Чалавек, які належыць да непрывілеяванага саслоўя (селянін, рабочы мешчанін). Захаваўся дакумент, у якім сказана, што «дваранін Мінскай губерні Вікенцій Марцінкевіч.. выдаў на простай мове некалькі падрыхтаваных адозваў да прасталюдзінаў». С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рызыка́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Смелы, адважны чалавек. Настойлівыя рызыканты, яны ныралі ў цёмную ноч, мала думаючы дый не ведаючы, што іх чакае, калі зловяць. Брыль. — Бач ты яго, рызыканта! Перад машынай дарогу пераязджаць! Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
секта́нт, ‑а, М ‑нце. м.
1. Паслядоўнік якой‑н. рэлігійнай секты. Сход сектантаў.
2. перан. Чалавек, які вылучаецца вузкімі інтарэсамі якой‑н. замкнутай групы, секты. Сектантаў Валуеў ненавідзеў. Таксама ён цярпець не мог раскольнікаў. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суме́цца, ‑еюся, ‑еешся, ‑еецца; звычайна пр. сумеўся, ‑мелася; зак.
Збянтэжыцца; разгубіцца. Прывіталіся і абое сумеліся: .. [Андрыян] — ад нечаканасці,.. [Кацярына] — ад свайго пачуцця, якое не ўмела хаваць. Марціновіч. З непрывычкі кіраваць гэтакім вялікім сходам чалавек спачатку сумеўся. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цало́к, ‑лка, м.
Разм. Чалавек, які метка страляе. Сцяпан агледзеў ваўка з аднаго боку, перавярнуў на другі, адшукаў, куды трапілі шраціны, і пахваліў сына: — Цалок ты ў мяне добры. Увесь набой засадзіў у галаву. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чысцёха, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑цёсе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм. Вельмі ахайны, акуратны чалавек, які вызначаецца празмерным імкненнем да чыстаты і парадку. Гаспадыня мая любіць парадак, вялікая чысцёха. Далідовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
юрлі́вец, ‑ліўца, м.
Чалавек, якому ўласціва павышанае імкненне да задавальнення палавых пачуццяў. Неспадзявана для Смілгаса ў Зыгмунты знайшлося столькі сілы, што ад яе штуршка стары юрлівец адляцеў, як мех, бразнуўся вобзем і аж заенчыў. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вампі́р
(фр. vampire)
1) казачны пярэварацень, мярцвяк, які нібыта выходзіць ноччу з магілы і смокча кроў жывых;
2) перан. жорсткі чалавек, крывасмок;
3) перан. чалавек, які жыве за кошт энергіі, жыццёвых сіл іншых людзей.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
◎ Пле́нтух ’балбатун’, плепъціць ’гаварыць абы-што’ (слонім., Жыв. сл.). З польск. (да XVIII ст.) plątać, якое з прасл. ітэратыва plątali з інфіксам ‑я‑ ад *plčsti ’гілясці’ (параўн. санарызаванае літ. bląsti ’змешваць’), параўн. плисці ’ілгаць, нагаворваць’ (гл.). Сюды ж, відаць, плёшпух, плеітюш ’гаваркі, балбатлівы чалавек’ (Сл. Брэс.), плёгппуха ’пляткарка’ (ТС), збліжаныя з плеііту́х ’неахайны чалавек’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́ся ’дрэнны чалавек’ (хоцім., Мат. Маг.). Няясна; магчыма, звязана з літ. pusė ’палавіна’, pusėtinas ’звычайны, пасрэдны’, да семантыкі параўн. нічогі ’ніякі, дрэнны’ (гл.); параўн. таксама рус. дыял. пу́тя ’разгублены чалавек’, што, магчыма, звязана з пу́тька ’індык’, параўн. драг. пу́тя (дзіцячае) ’курыца’ (тады пу́ся < пу́ця, як кося ’конік’ і інш. дзіцячыя словы са “спешчанай” палаталізацыяй).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)