і́дал
(гр. eidolon = малюнак, падабенства)
1) фігура, статуя, якой пакланяліся язычнікі як богу;
2) перан. прадмет абажання або нізкапаклонства.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Théma
n -s, Thémen i Thémata тэ́ма, пыта́нне, прадме́т абмеркава́ння
ein ~ behánden — абмярко́ўваць тэ́му [пыта́нне]
zum ~ des Táges — на тэ́му дня
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
навары́ць, -вару́, -ва́рыш, -ва́рыць; -ва́раны; зак.
1. чаго. Варачы, нагатаваць у патрэбнай колькасці; згатаваць.
Н. варэння.
2. чаго. Наплавіць у нейкай колькасці.
Н. сталі.
3. што. Апрацоўваючы металічны прадмет, прыварыць кавалак металу.
Н. нарог.
|| незак. нава́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. нава́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 3 знач.) і нава́рванне, -я, н. (да 3 знач.).
|| прым. наварны́, -а́я, -о́е (да 3 знач.; спец.).
Наварная вось.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ён, яго́, яму́, ім, аб ім, м.; яна́, яе́, ёй, яе́, ёй (ёю), аб ёй, ж.; яно́, яго́, яму́, яго́, ім, аб ім, н., мн. яны́, іх, ім, іх, імі, аб іх; займ. асаб. 3 ас. адз.
1. Указвае на прадмет гаворкі (выключаючы суразмоўцаў).
2. толькі Р. Ужыв. ў знач. прыналежнага займенніка.
Яго кніга.
3. У спалучэнні з часціцай «вось» набывае ўказальны характар.
Вось ён — бацькоўскі дом!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дыск, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Прадмет, дэталь якой-н. машыны, прыстасавання ў выглядзе плоскага круга.
Д. электрапілы.
Д. аўтамата.
2. Спартыўны снарад у форме круга, які прымяняецца для кідання.
Кінуць д.
3. Аптычны носьбіт інфармацыі ў выглядзе плоскага круга.
Выпусціць д.
Запісаць д.
Модныя дыскі.
4. Прыстасаванне для захоўвання інфармацыі на камп’ютары.
Магнітны д.
Аптычны д.
|| прым. ды́скавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Дыскавая барана.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
слі́згаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Рухацца па гладкай, слізкай паверхні.
Палазы лёгка слізгаюць па ўтаптаным снезе.
2. перан. Плаўна, лёгка рухацца, перамяшчацца.
Паплавок слізгае па люстранай паверхні возера.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Плаўна пераходзіць з прадмета на прадмет (пра цень, святло і пад.).
Сонечны зайчык слізгае па сцяне.
|| аднакр. слізгану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. слі́зганне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
фо́кус¹, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Пункт перасячэння адбітых або праломленых прамянёў, якія падаюць на аптычную сістэму паралельным пучком.
2. Пункт, у якім прадмет, што фатаграфуецца або разглядаецца пры дапамозе аптычнага прыбора, мае найлепшую рэзкасць, выразнасць.
Навесці лінзы на ф.
3. Ачаг запаленчага працэсу ў арганізме (спец.).
Ф. у лёгкіх.
4. перан. Цэнтр якіх-н. з’яў, уласцівасцей, падзей.
|| прым. фака́льны, -ая, -ае і фо́кусны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
аб’е́кт
(лац. objectus = прадмет)
1) філас. усё тое, што складае частку знешняга, матэрыяльнага свету, існуе незалежна ад нашай свядомасці;
2) з’ява, прадмет, на якія накіравана пэўная дзейнасць (напр. а. назірання);
3) прадпрыемства, будоўля, асобны ўчастак чаго-н. як месца чалавечай дзейнасці (напр. а. будаўніцтва, ваенны а.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Васьмяры́к ’васьмёрка (коней)’ (БРС); ’жылое памяшканне з васьмі кватэр’ (Жд.); ’20 кап. срэбрам’ (Грыг.). Рус. восьмерик ’мера з васьмі адзінак; прадмет з васьмі адзінак і г. д.’, укр. восьмери́к. Усх.-слав. утварэнне. Ст.-рус. осмерик (восьмерик) ад лічэбніка осмеро ’восем’ (+ суф. ‑ик). Падрабязней гл. Шанскі, 1, В, 177.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́ківа ’выпяканне’: хлеб своего пеківа (ТС). Утворана пры дапамозе суф. ‑іва (са значэннем ’прадмет — вынік дзеяння’) ад пе́кці < пячы́ (гл.), дзе ‑к‑ — другаснае і ўзнікла ў выніку аднаўлення прасл. *‑k‑ (*pekti ’пячы’) праз аналогію да дз. 1 ас. адз. л. цяп. часу *pekǫ > бел. пяку. Параўн. печыва (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)