улажы́ць, улажу, уложыш, уложыць; зак., каго-што.

1. Палажыць, змясціць унутр чаго‑н.; укласці. Улажыць кнігу ў партфель. □ Напісаўшы пісьмо, Ганка ўлажыла яго ў канверт і, падумаўшы крыху, падпісала: «Леніну, Ільічу». Бяганская. [Дзядзька] згарнуў паперку яшчэ на чатыры часткі, улажыў яе ў кашалёк. Брыль. // Зрасходаваць на пабудову, пакрыццё і пад. Дарогі будаваць трэба, сапраўды яны ў нас дрэнныя.. Што толькі бедныя шафёры не робяць. Хутка ўвесь лясок, што раскінуўся каля раённага цэнтра, уложаць у дарогу. Сергіевіч.

2. перан. Патраціць, расходаваць на што‑н. Казалі, што Ева расчала рубіць вясной вялікі дом, восем на дзесяць, каб улажыць усе тыя лішнія грошы, якія яна атрымала сёлета за лён. Ермаловіч. // Аддаць, прысвяціць каму‑, чаму‑н. Колькі любві мы і працы Улажылі ў суровую глебу! Танк.

3. Надаць каму‑н. ляжачае становішча, памагчы легчы. Дзеда ўлажылі ў пасцель, паставілі на тумбачку бутэлечкі з лекамі, шклянку з вадой. Хомчанка. Выправіўшы з пакоя Пракопа, [Арына] раздзела Лёдзю, улажыла ў ложак, мокрым ручніком выцерла ёй рукі, твар, шыю. Карпаў. // Прымусіць легчы спаць. Толькі позняя ноч улажыла ўсіх спаць. Чарот. // Прымусіць хворага знаходзіцца ў пасцелі. Бабка.. Кажа: «Грып, няйначай, нейкі конскі, Аж паўвёскі ў ложкі ўлажыў». Чэрня.

4. Разм. Забіць. Раптам зводдаля, адтуль, куды напрасцяк імчаўся бяляк, пачуўся стрэл, і Мікола ўбачыў, як далёка нехта з яго сяброў усё-такі ўлажыў небараку... Краўчанка. [Дзяжа:] Цішэй! Стрымайце выбух гневу, Пасмейце пікнуць — улажу. Колас.

5. Зрабіць укладку (пра валасы).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упра́віцца, упраўлюся, управішся, управіцца; зак.

1. з чым і без дап. Паспець скончыць, завяршыць што‑н. у тэрмін; ухадзіцца з чым‑н. Пакуль змеркне, кожны з нас стараўся ўправіцца з работаю. Чорны. Кароўнік дзед Жораў управіўся скончыць якраз у пару. Паслядовіч. [Андрэй:] — Снапы ў гумне, тата. — У гумне? — У гумне. Управіліся да дажджу. Чарнышэвіч. // Даць рады чаму‑н., справіцца з чым‑н. Станіслаў упарціўся: было сорамна — які ён жаніх. Але і выйсця не знаходзіў. Аднаму з гаспадаркай не ўправіцца. Асіпенка. Цётка Гануля .. абяцала схадзіць [да Мікодыма], як толькі ўправіцца з хатнімі клопатамі. Марціновіч. [Рыбак] не стукаў, дзверы былі не запёртыя, управіцца з імі яму, колішняму вясковаму жыхару, было звыкла, .. і дзверы, трошкі рыпнуўшы, расчыніліся. Быкаў.

2. Паспець за які‑н. тэрмін схадзіць або з’ездзіць куды‑н. і вярнуцца назад. [Косця:] — Можа выбраць вольны час ды пад’ехаць самому — Маладзечна не так далёка, за дзень управіўся б. Адамчык.

3. Змагчы, паспець зрабіць што‑н. Мартын не ўправіўся адказаць: з боку лесу пачулася глухое тухканне ног па мяккай зямлі. Колас. — Фш-шы-ых-х! — прашыкаў звер. Стары ледзьве ўправіўся адскочыць убок. Масарэнка.

4. Адолець, стрымаць каго‑, што‑н., падпарадкаваць сваёй волі. — Адно толькі незразумела, — дадаў.. [студэнт]. — Як.. [рысь] злавіла яго? Алень малады і дужы, як гэта яна ўправілася. В. Вольскі. [Аляксандр:] — Цара скінулі — не пабаяліся, Керэнскаму па загрыўку далі, і з гэтымі ўправімся. Грахоўскі. Гнядок стрыгануў вушамі, збочыў з дарогі і панёсся проста па раллі. Бацька ледзь-ледзь управіўся з канём. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

член, ‑а, м.

1. Частка цела чалавека або жывёлы (пераважна пра канечнасці). // Пра мужчынскі палавы орган.

2. Спец. Састаўная частка, адзін з кампанентаў цэлага. Член сказа. Член прапорцыі.

3. Асоба, што ўваходзіць у склад якой‑н. групы, аб’яднання, арганізацыі, таварыства і пад. [Нічыпар:] — Горш за ўсё вось што, таварыш Нявідны: на вобыску ў часе арышту нашага сакратара забралі дакумент — спісак членаў замосцінскай падпольнай арганізацыі. Колас. Кожны з членаў брыгады будзе змагацца за тое, каб штодзённа выконваць зменныя заданні на сто пяцьдзесят пяць працэнтаў. Кулакоўскі. Трывожыліся не на жарты члены рэвізійнай камісіі, спяшаліся да кааператыва, правяралі замкі, накладвалі пячаці. Лынькоў. Ганскі адчуваў, што як член сельсавета, павінен тут нешта зрабіць. Крапіва.

4. Спец. Асобая часціца, якая ў некаторых мовах стаіць пры назоўніках; артыкль. Азначальны член (der, die, das — у нямецкай мове). Неазначальны член (ein, eine — у нямецкай мове).

•••

Аднародныя члены сказа — члены сказа, якія выконваюць у сказе аднолькавую сінтаксічную функцыю.

Галоўны член сказа — незалежны член сказа — дзённік або выказнік.

Даданыя члены сказа — члены сказа, якія паясняюць і дапаўняюць галоўныя члены сказа.

Кандыдат у члены КПСС (партыі) гл. кандыдат.

Правадзейны член — вышэйшае выбарнае акадэмічнае званне, якое надаецца вучоным або дзеячам мастацтва за буйны ўклад у навуку і культуру.

Член-карэспандэнт — акадэмічнае званне вучоных або дзеячаў мастацтва, выбраных агульным сходам якой‑н. акадэміі ў яе склад без права рашаючага голасу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

і​I злучн

1. (далучэнне) und;

на дварэ́ хало́дна і мо́кра dráußen ist es kalt und nass;

дагна́ць і перагна́ць éinholen und überhólen;

2. (менавіта) geráde, ében;

гэ́та я і хаце́ў зрабі́ць das geráde [ében] wóllte ich tun;

3. (хоць) obgléich, obwóhl, zwar, wenn auch;

і трэ́ба было́ б пае́хаць у гора́д, ды я не магу́ ich müsste zwar in die Stadt fáhren, aber ich kann nicht;

4. (пры паўтарэнні):

і …і und…und, sowohl…als auch, sowóhl…wie auch;

і брат і сястра́ sowóhl der Brúder als auch die Schwéster;

і гэ́тае і то́е sowóhl dies als [wie] auch jénes;

◊ і гэ́так дале́й (скар і г. д.) und so wéiter (скар usw.), und so fort (скар usf.);

і да таго́ падо́бнае (скар і да т. п., і пад.) und desgléichen mehr (скар dgl. m.)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

oddać

зак.

1. аддаць;

oddać dług — аддаць доўг;

oddać życie za kogo/co аддаць жыццё за каго/што;

oddać honory вайск. аддаць чэсць (пашану);

oddać każdemu według uczynków — аддаць кожнаму па заслугах; аддаць належнае;

oddać do terminu — аддаць вучыцца [да майстра];

2. перан. перадаць;

3. фізіял.. званітаваць, вырваць;

4. фізіял.

oddać stolec — мець стул;

oddać rękę — выйсці замуж за каго;

oddać ducha — аддаць Богу душу; памерці;

trzeba oddać sprawiedliwość — трэба аддаць належнае;

oddać komu przysługę — зрабіць каму паслугу

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

łaska

I łask|a

ж.

1. ласка;

z Bożej ~i — з Божай ласкі;

być w ~ach (u kogo) — быць у ласцы (у каго);

uczynić ~ę — зрабіць ласку;

zrób to z ~i swojej — будзь ласкавы, зрабі гэта;

jeśli ~a — калі ласка;

2. памілаванне;

prawo ~i — права памілавання;

prosić o ~ę — прасіць пра памілаванне;

jak z ~i — а) неахвотна;

скупа, мала;

wkraść się w ~ę — уцерціся ў давер;

co ~a — колькі (што) можаце

II ж. заал.;

гл. łasica

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

start​2 [stɑ:t] v.

1. пачына́ць; пачына́цца;

start up a swimming club адкрыва́ць клуб для заня́ткаў па пла́ванні

2. прыво́дзіць у рух;

start a machine заво́дзіць мато́р;

start a quarrel выкліка́ць сва́рку;

start (on) а bottle адкаркава́ць бутэ́льку

3. ру́хацца з ме́сца, адпраўля́цца

4. уздры́гваць; здры́гвацца

♦

to start with перш-на́перш, пачына́ючы з

start back [ˌstɑ:tˈbæk] phr. v. адско́кваць наза́д;

He started back in fear. Ён ад страху адскочыў назад.

start in [ˌstɑ:tˈɪn] phr. v. (on)

1. бра́цца (за якую-н. справу);

start in on homework бра́цца за ўро́кі

2. крытыкава́ць, ла́яць

start off [ˌstɑ:tˈɒf] phr. v. infml

1. (with) пачына́ць гавары́ць; пачына́цца;

The dictionary starts off with the letter А. Слоўнік пачынаецца з літары А.

2. (on) прымуша́ць гавары́ць не сціха́ючы, «заво́дзіць» каго́-н.

start out [ˌstɑ:tˈaʊt] phr. v.

1. выпраўля́цца ў даро́гу

2. збіра́цца зрабі́ць што-н.;

He started out to write a book. Ён пачаў пісаць кнігу.

start up [ˌstɑ:tˈʌp] phr. v.

1. узніка́ць (не чакана), з’яўля́цца

2. ху́тка расці́;

New houses are starting up in our district. У нашым раёне хутка вырастаюць новыя дамы.

3. пачына́ць;

start up a conversation распача́ць размо́ву

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Ту́жыць ‘туга нацягваць’ (Нас., Байк. і Некр.), ‘рабіць тужэйшым’ (Юрч. Вытв.), ту́жіць: ту́жʼіцʼ самаму́ ‘цягнуць павозку самому, без дапамогі цяглавай сілы’ (лоеў., Нікан., Трансп.), параўн. самату́гам ‘тс’ (ТСБМ), ту́жацца ‘цвярдзець’ (Мат. Гом.), тужэ́ць ‘станавіцца больш тугім, шчыльным, мацнець’ (Нас., Касп., Байк. і Некр., ТС), ‘дранцвець, дубець, пруцянець’ (Ласт.), тужа́ты ‘цвярдзець (пра зерне, зямлю)’ (стол., Выг.), ту́жыння ‘зацягванне з мэтай зрабіць тужэй’ (Юрч. СНЛ), тужы́ць ‘нацягваць аснову красён’ (уздз., Сл. ПЗБ), ту́жыцца ‘намагацца, напружвацца’ (ТСБМ; зэльв., Нар. словатв.). Укр. тужі́ти, ту́житися, тужа́віти ‘налівацца (пра колас), цвярдзець, шчыльнець, загусаць’, рус. ту́житься ‘напружвацца’, в.-луж. tužić ‘звужвацца’, ‘сціскаць, ушчыльняцца’; ‘прымацоўваць, нацягваць, напружваць’, ‘прыглушаць’, польск. tężeć ‘цвярдзець’, дыял. tużyć ‘цягнуцца, схіляцца’, чэш. tužit ‘рабіць цвёрдым’, ‘крухмаліць’, ‘умацоўваць (мускулы)’, tužit se ‘намагацца, напружвацца’, ‘націскаць’, славац. tužiť ‘тс’, tužieť sa ‘падсілкоўвацца’, tužieť ‘мацнець, дужэць’, ‘загартоўвацца’. Прасл. *tǫžiti (sę) < *tǫgъ ‘напружаны, нацягнуты’ (гл. тугі), чаргуецца з прасл. *tęgti ‘цягнуць, валачыць’, ‘быць цяжкім’, што да і.-е. *t​heng​h‑ ‘тс’ (Покарны, 1067; Борысь, 631; Сной, 769), гл. туга́, ту́жба, укр. ту́га́ ‘натуга, напружанне’, якія семантычна звязваюць дзеясловы ту́жыць і тужы́ць (гл.), што падкрэслівае іх агульнае паходжанне.

Тужы́ць ‘сумаваць, маркоціцца, журыцца’ (ТСБМ, Гарэц., Байк. і Некр., Шат., ТС, Вушац. сл., Сл. ПЗБ), ‘пакутаваць з тугою’ (Юрч. Сін.), ‘нудзіцца, быць ахопленым сумам’, ‘гараваць, перажываць няшчасце’ (ТСБМ, ТС), ст.-бел. тужити, тужыти ‘знаходзіцца ў стане смутку’ (ГСБМ). Укр. тужи́ти, рус. тужи́ть ‘тс’, польск. дыял. tążyć ‘сумаваць (пра жывёл)’, ст.-польск. tążyć, tężyć, tużyć ‘сумаваць’ (XVI ст.), н.-луж. tužyś (se) ‘сумаваць, маркоціцца’, в.-луж. tužić ‘засмучаць’, ‘трывожыцца, непакоіць’, чэш. toužiti ‘тс’, славац. túžiť ‘сумаваць (па радзіме)’, ‘моцна хацець’, ‘марыць’, серб. ту́жити ‘скардзіцца’, ‘падаваць скаргу’, ‘аплакваць каго-небудзь’, макед. тужи ‘падаваць у суд’, тажи ‘сумаваць, журыцца’, балг. тъжа́ ‘тс’, ‘мець жалобу па кім-небудзь’. Прасл. *tǫžiti ўтворана ад *tǫga (гл. туга), што далей да tęgnǫti (гл. цягнуць). Паводле Шустар-Шэўца (1555), развіццё значэння ад ‘ціснуць, цягнуць уніз’ да ‘прыгнечанасць, маркота, сум’ прадстаўлена ў роднасных ст.-ірл. þung ‘цяжкі’, þungol ‘смутак, сум, клопат, гора’, літ. tingė́ti ‘ленавацца’, tìngiu ‘я вялы, неактыўны’. Фармальна блізкае літ. tũžyti(e)s ‘злавацца’ лічыцца (гл. Фрэнкель, 2, 1148) запазычаннем з беларускай мовы, а літ. tū́žti ‘набухаць, уздымацца’, į́tū́žti ‘раззлавацца’ Смачынскі (697) пакідае без этымалогіі. Памылковае сцвярджэнне аб запазычанні з рус. тужить у Сл. ПЗБ, 5, 144. Сюды ж тужлі́вы ‘смутны, журботны’ (Гарэц., Байк. і Некр.), ту́жыкі ‘памінальны абед’: ту́жыкі е́сці (Шат.), тужэ́й ‘цяжэй, горш’ (пух., капыл., Сл. ПЗБ), ту́жык ‘ныцік’ (Байк. і Некр.), параўн. рус. ту́жик ‘хто заўсёды плача, скардзіцца на свой лёс’, серб. тужа̀кало ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

game

I [geɪm]

1.

n.

1) гульня́ f.; прыла́ды для гульні́

2) Sport. гульня́, па́ртыя f.

to lose a game — прайгра́ць гульню́

3) дзі́кая зьверына́, дзічы́на f.

2.

adj.

1) адва́жны, энэргі́чны; заўзя́ты, з запа́лам

2) ахво́ча гато́вы зрабі́ць што-н.

to be game for anything — быць гато́вым на ўсё, нічо́га не бая́цца

3.

v.i.

гуля́ць у аза́ртныя гу́льні на гро́шы

to game deep — гуля́ць на высо́кую ста́ўку

4.

v.t.

раскіда́ць, праманта́чваць гро́шы; ба́віць час за аза́ртнымі гу́льнямі

to game away one’s inheritance — праманта́чыць сваю́ спа́дчыну

be on or off one’s game — быць до́брым або́ благі́м гульцо́м

die game — паме́рці ў баі́, му́жна паме́рці

game laws — пра́вілы палява́ньня, рыбало́ўлі; зако́ны ахо́вы дзічыны́

games — атлеты́чныя спабо́рніцтвы

the Olympic games — Алімпі́йскія гу́льні

make game of — сьмяя́цца, насьміха́цца з каго́-чаго́; кпіць з каго́-чаго́

play the game, informal –

а) гуля́ць паво́дле пра́вілаў

б) дзе́йнічаць сумле́нна

The game is up — Спра́ва прайгра́ная; Плян ня ўда́ўся

II [geɪm]

adj., informal

скале́чаны, зьняве́чаны (пра нагу́, руку́); кульга́вы

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

measure

[ˈmeʒər]

1.

v.t.

1) ме́раць, вымяра́ць

2) мець даўжыню́, шырыню́

The tree measures 10 meters — Дрэ́ва ма́е 10 м вышыні́

3) адме́рваць

to measure off 2 meters of cloth — адме́раць 2 мэ́тры матэрыя́лу

4) (with), ацэ́ньваць, супастаўля́ючы з чым; (by) датарно́ўваць да чаго́

5) Poet., хадзі́ць, ру́хацца ўза́д і ўпе́рад

6) to measure out — адмяра́ць

7) to measure up — мець неабхо́дныя кваліфіка́цыі; адпавяда́ць вымо́гам, патрабава́ньням; апра́ўдваць чые́-н. надзе́і

2.

n.

1) ме́ра f.; ме́раньне n.

liquid (dry, square) measure — ме́ра ва́дкасьці (сы́пкіх рэ́чываў, паве́рхні).

2) ме́рка f.

to take (one’s) measure —

а) здыма́ць чыю́-н. ме́рку

б) ацэ́ньваць чый-н. хара́ктар

3) крытэ́рый -ю m., ме́рка f.

measure of value — крытэ́рый ва́ртасьці

4)

beyond measure — празьме́рна, мо́цна; зана́дта

in great measure — у зна́чнай ме́ры

5) Mus. такт -у m.

6) мерапрые́мства n.; за́хады pl. only

to take measures — зрабі́ць за́хады

preventive measures — ме́ры засьцяро́гі

7) Math. дзе́льнік, мно́жнік -а m.

the greatest common measure (GCM) — агу́льны найбо́льшы дзе́льнік

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)