БУ́ДАЛ (Budal) Андрэй

(31.10.1889, в. Штандраж, каля г. Гарыцыя, Італія — 7.6.1972),

славенскі пісьменнік, публіцыст, крытык, перакладчык. Д-р філал. н. (1913). Пісаў на славенскай і італьян. мовах. Аўтар зб-каў апавяд. «Жупан Жагар» (1927), «Бедны Уштын» (1928), «Чыя ты?» (1930), «Між сэрцам і зямлёю» (1932), «З таго боку магілы» (1934), «На кані» (1938), гіст. аповесці «Хрэсны ход Пятра Купленіка» (1924). Перакладаў з раманскіх і славянскіх моў. Адзін з першых у Славеніі перакладчыкаў і даследчыкаў бел. л-ры. У зб. «Прамень» (1933) апублікаваў грунтоўны артыкул «Пра беларусаў і беларускую літаратуру», дзе змясціў і пераклад верша Я.Купалы «А хто там ідзе?». Пераклаў і выдаў асобнай кнігай творы Я.Коласа («Малады дубок і іншыя апавяданні», 1933).

І.А.Чарота.

т. 3, с. 307

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

career

[kəˈrɪr]

1.

n.

1)

а) заня́так -ку m., прафэ́сія f.

б) кар’е́ра f.

2) ху́ткасьць f., по́ўны ход

They rode in full career — Яны́ е́халі по́ўным хо́дам

2.

adj.

прафэсі́йны

career personnel — прафэсі́йны пэрсана́л, працаўнікі́

career woman — жанчы́на, яка́я прафэсі́йна працу́е, ро́біць кар’е́ру

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

motion

[ˈmoʊʃən]

1.

n.

1) рух -у m.

in motion — у ру́ху, на хаду́

to set (put) in motion — пусьці́ць у ход (машы́ну, спра́ву)

2) рух це́ла, рукі; жэст -у m.

3) прапано́ва f. (на пасе́джаньні)

2.

v.

паказа́ць жэ́стам або́ кі́вам галавы́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

пусти́ть сов.

1. в разн. знач. пусці́ць, мног. папуска́ць;

пусти́ть пти́цу на во́лю пусці́ць пту́шку на во́лю;

пусти́ть в о́тпуск разг. пусці́ць у во́дпуск;

пусти́ть пассажи́ров в ваго́н пусці́ць (папуска́ць) пасажы́раў у ваго́н;

пусти́ть но́вый заво́д пусці́ць но́вы заво́д;

пусти́ть коне́й ша́гом пусці́ць ко́ней ступо́ю;

пусти́ть слух пусці́ць чу́тку;

пусти́ть в обраще́ние (в ход) что́-л. пусці́ць у абыхо́дак (у ход) што-не́будзь;

2. (бросить) пусці́ць, кі́нуць; (швырнуть) шпурну́ць;

пусти́ть по́езд под отко́с пусці́ць цягні́к пад адхо́н;

пусти́ть ка́мень пусці́ць ка́мень;

◊

пусти́ть ко́рни пусці́ць карані́;

пусти́ть кровь мед. пусці́ць кроў;

пусти́ть по́ миру уст. пусці́ць з то́рбамі, да то́рбы даве́сці;

пусти́ть пыль в глаза́ пусці́ць пыл у во́чы;

пусти́ть слезу́ пусці́ць слязу́;

пусти́ть козла́ в огоро́д пусці́ць казла́ ў агаро́д;

пусти́ть кра́сного петуха́ пусці́ць чырво́нага пе́ўня;

пусти́ть (себе́) пу́лю в лоб пусці́ць (сабе́) ку́лю ў лоб;

пусти́ть в де́ло пусці́ць у спра́ву;

пусти́ть в расхо́д пусці́ць у расхо́д;

пусти́ть в ход пусці́ць у ход;

пусти́ть на дно пусці́ць на дно;

пусти́ть на ве́тер пусці́ць на ве́цер;

пусти́ть на произво́л судьбы́ пусці́ць (пакі́нуць) на во́лю (вы́рак) лёсу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

mistrzowski

mistrzowsk|i

1. майстэрскі;

po ~u — па-майстэрску;

~i rzut спарт. майстэрскі кідок;

~ie posunięcie перан. майстэрскі ход;

2. чэмпіёнскі;

tytuł ~i — чэмпіёнскі тытул

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

wsteczny

wsteczn|y

1. пагард. рэакцыйны, кансерватыўны;

~e poglądy — рэакцыйныя погляды;

2. рэгрэсіўны; зваротны; накіраваны назад;

~y bieg — задні ход;

lusterko ~e — люстэрка задняга агляду

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

інтры́га, ‑і, ДМ ‑рызе, ж.

1. звычайна мн. (інтры́гі, ‑рыг). Скрытыя непрыстойныя дзеянні з мэтай нашкодзіць каму‑, чаму‑н.; нагаворы, падкопы. Інтрыгі міжнароднай рэакцыі. □ Не менш бязлітасна зрабіла, эксплуатавала сялян і гарадскі люд духавенства, пускаючы ў ход побач з грубым насіллем усякага роду падман, подкуп, шпіянаж, інтрыгі. Алексютовіч.

2. Сюжэтная лінія ў мастацкім творы, для якой характэрны асаблівы драматызм і напружанасць дзеяння. У бытавой драме і камедыі Галубок здзіўляў жывасцю дзеяння, дынамічнасцю і майстэрствам інтрыгі. Гіст. бел. сав. літ.

3. Нядоўгая любоўная сувязь. Любоўная інтрыга.

[Фр. intrigue.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

стрыво́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., каго-што.

1. Патрывожыць, патурбаваць каго‑н. Каб не стрывожыць .. [немца],.. [жанчына] ціхом адышлася, пасля пабегла. Чорны.

2. перан. Парушыць, перапыніць звычайны ход чаго‑н. Калі ж напад стрывожыць Жыццё маёй краіны — Ад ярых куль варожых Я марна не загіну. Глебка. // Парушыць спакой. Не стрывожыць цішы ліха. Гора сэрца не пратне. Жылка. / у паэт. ужыв. Калі сівым святлом стрывожыць крышталь-рубін, то ўспыхне ў ім прамень, які адразу можа граніт ператварыць у дым. Русецкі.

3. Разм. Зрушыць з месца. Стрывожыць сустаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кан’юнкту́ра

(с.-лац. conjunctura)

1) сукупнасць умоў, становішча, абставіны, якія склаліся ў той ці іншай галіне дзейнасці, напр. у палітыцы, эканоміцы, гандлі, уплываюць на ход якіх-н. падзей, спраў (напр. спрыяльная к.);

2) сукупнасць прымет, якія характарызуюць стан эканомікі, фінансавых адносін за пэўны перыяд развіцця дзяржавы (напр. к. рынку).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

ГІСТАРЫ́ЧНАЕ І ЛАГІ́ЧНАЕ,

філасофскія катэгорыі, з дапамогай якіх выражаецца ўзаемасувязь рэальнага працэсу развіцця і яго адлюстраванне ў тэарэт. свядомасці. З’яўляюцца двума канкрэтнымі бакамі гістарызму прынцыпу, які прасочвае розныя пераўтварэнні аб’екта пры адначасовым раскрыцці заканамернасцей і механізмаў дадзенага працэсу. Гістарычнае — гэта сам аб’ектыўны працэс развіцця пэўнага прадмета, з’явы. Ён ахоплівае ўсю разнастайнасць і багацце індывід. праяўленняў, рыс і ўласцівасцей кожнага аб’екта, увесь комплекс яго змен у часе і прасторы і тоесны рэальнай гісторыі гэтага аб’екта (напр., узнікненне і развіццё зорак і планет у Сусвеце, паходжанне чалавека з гамінідаў, станаўленне цывілізацыі, з’яўленне дзяржавы, ход паліт. гісторыі чалавецтва і інш.). Лагічнае ўяўляе сабой адлюстраванне гістарычнага ў навук. мысленні. Яго зыходным пунктам з’яўляецца пэўны вынік унутранага разгортвання прадмета або з’явы, выдзяленне істотных узаемасувязей і ўзаемадзеянняў, што выклікалі рэальны гіст. рух аб’екта. Катэгорыі гістарычнага і лагічнага валодаюць уласцівай кожнаму з іх якаснай вызначанасцю і ў той жа час знаходзяцца ў непарыўным адзінстве, абумоўленым адзінствам быцця чалавека ў навакольным свеце і пазнання гэтага свету. Найважнейшай рысай гэтага адзінства з’яўляецца яго супярэчлівасць — вынік адноснай самастойнасці лагічнага, якое залежыць ад узроўню назапашаных чалавецтвам ведаў, сац., паліт. і інш. фактараў. Метадалагічнае значэнне гістарычнага і лагічнага ў тым, што кожнае з гэтых паняццяў служыць асновай адпаведнага метаду даследавання гіст. працэсу. Як метад пазнання рэчаіснасці ўзаемадзеянне паміж гістарычным і лагічным дае магчымасць узнавіць заканамерны ход гісторыі любога аб’екта і адначасова захаваць яго індывід. асаблівасці.

Літ.:

Материалистическая диалектика: Краткий очерк теории. 2 изд. М., 1985;

Андреев И.Д. Диалектическая логика. М., 1985;

Социальное познание: Принципы, формы, функции. Киев, 1989;

Проблемы познания социальной реальности. М., 1990.

В.І.Боўш.

т. 5, с. 266

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)