АСТРАКІ́ЗМ

(грэч. ostrakismos ад ostrakon чарапок),

у Стараж. Афінах у 6—5 ст. да нашай эры выгнанне з горада асобных грамадзян паводле рашэння нар. сходу (звычайна на 10 гадоў). Уведзены Клісфенам як мера супраць аднаўлення тыраніі і ўпершыню выкарыстаны ў 488/487 да нашай эры, пазней служыў мерай паліт. барацьбы. Пытанне аб астракізму штогод ставілася перад нар. сходам. Кожны, хто меў права голасу, пісаў на чарапку імя таго, каго лічыў небяспечным для народа. Падобнае да астракізму выгнанне грамадзян існавала ў Аргасе, Сіракузах і інш. гарадах. Пераноснае — выгнанне, ганенне.

т. 2, с. 49

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГА́РВІ (Garvey) Маркус

(17.8.1887, г. Сент-Анс-Бей, Ямайка — 10.6.1940),

дзеяч негрыцянскага руху ў ЗША. У 1914 заснаваў на Ямайцы Сусветную асацыяцыю паляпшэння становішча неграў (САПСН). У 1916 пераехаў у Нью-Йорк, перавёў туды штаб-кватэру САПСН, дамогся яе ператварэння ў масавую арг-цыю. Заклікаў вырашыць негрыцянскае пытанне шляхам перасялення амер. неграў у Афрыку і стварэння там негрыцянскай дзяржавы (т.зв. гарвізм). Для здзяйснення гэтай мэты ўвайшоў у кантакт з ку-клукс-кланам і атрымаў субсідыі ад улад. Пасля арышту Гарві (1925) САПСН распалася. У 1927 сасланы на Ямайку.

т. 5, с. 58

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

КЫДЫКЕ́ЕВА Бакен

(20.10.1923, с. Акцябр Канцкага р-на, Кыргызстан — 1994),

кіргізская актрыса. Нар. арт. СССР (1970). З 1936 працавала ў Кірг. т-ры юнага гледача, з 1944 у драм. т-ры (абодва ў г. Фрунзе). Сярод лепшых роляў: Айганыш («Курманбек» К.Джантошава), Жамал («Жывая вада» Дыйкамбаева), Айканыш («Зерне бессмяротнасці» А.Такамбаева), Сейдэ («Твар у твар» паводле Ч.Айгматава), Джэсі («Рускае пытанне» К.Сіманава), Любоў Яравая («Любоў Яравая» К.Транёва), Кацярына («Навальніца» А.Астроўскага), Соф’я («Гора ад розуму» А.Грыбаедава), Ганна («Ганна Карэніна» паводле Л.Талстога), Дэздэмона («Атэла» У.Шэкспіра) і інш. Здымалася ў кіно. Дзярж. прэмія Кыргызстана імя Тактагула 1970.

т. 9, с. 69

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

паўста́ць сов.

1. (поднять восстание) восста́ть; (на защиту) встать подня́ться;

2. перен. появи́ться, возни́кнуть, встать;

пе́рад вача́мі ~та́ла ціка́вая карці́на — пе́ред глаза́ми возни́кла (вста́ла) интере́сная карти́на;

~та́ла пыта́нне — встал вопро́с

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

remain [rɪˈmeɪn] v. fml

1. застава́цца;

Only one question remains to be answered. Застаецца адказаць толькі на адно пытанне.

2. знахо́дзіцца, быць;

remain at home застава́цца до́ма

3. захо́ўвацца; застава́цца ў пэ́ўным ста́не;

remain silent захо́ўваць маўча́нне

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

балю́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Пашкоджаны хваробай, раненнем. Вавілыч і партызаны, якія прыходзілі яму на дапамогу, паспелі адскочыць крокаў на сотню, аднак балючая нага садоўніка пашкодзіла ўсяму. Кулакоўскі.

2. Які выклікае адчуванне фізічнага болю. Балючы ўкол. // Які сведчыць пра боль; пакутны. Балючым енкам прагучэў самотны крык арла ў вышыні. Самуйлёнак.

3. перан. Які прычыняе душэўныя хваляванні, неспакой. — Добра, тата, добра, — адказала Таня, каб хутчэй закончыць гэтую балючую размову. Шамякін. // Які выяўляецца ў рэзкай форме. Андрэй чакаў нейкага адказу, магчыма, самага балючага рэагавання. Кулакоўскі. // Вельмі важны, найбольш хвалюючы. [Дзяўчынкі] спяшаюцца выкласці самае балючае — у іх класе ёсць яшчэ вучні з дрэннымі паводзінамі. «Маладосць». // Які цяжка адбіваецца на чым‑н. Была скончана пачатковая школа, але далейшы лёс хлопчыка апынуўся ў тупіку: працяг вучобы патрабаваў грашовых затрат, балючых для сялянскай гаспадаркі. У. Калеснік.

•••

Балючае месца гл. месца.

Балючае пытанне гл. пытанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

центра́льный в разн. знач. цэнтра́льны;

центра́льная у́лица цэнтра́льная ву́ліца;

центра́льный у́гол мат. цэнтра́льны ву́гал;

центра́льная не́рвная систе́ма цэнтра́льная нерво́вая сістэ́ма;

центра́льное отопле́ние цэнтра́льнае ацяпле́нне;

центра́льный вопро́с цэнтра́льнае пыта́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

щекотли́вый

1. разг., уст. казытлі́вы;

2. перен. даліка́тны;

щекотли́вый вопро́с даліка́тнае пыта́нне;

щеко́тлив в де́нежных дела́х даліка́тны ў грашо́вых спра́вах;

щекотли́вое обстоя́тельство даліка́тная акалі́чнасць;

щекотли́вое положе́ние даліка́тнае стано́вішча;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Théma

n -s, Thémen i Thémata тэ́ма, пыта́нне, прадме́т абмеркава́ння

ein ~ behánden — абмярко́ўваць тэ́му [пыта́нне]

zum ~ des Táges — на тэ́му дня

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

zdradliwy

zdradliw|y

1. каварны; падступны; здрадлівы; вераломны;

~е pytanie — каварнае (падступнае) пытанне;

2. ненадзейны; небяспечны;

~е przejście — небяспечны пераход

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)