суверэ́нны
(фр. souverain)
1) незалежны, самастойны (напр. с-ая дзяржава);
2) які ажыццяўляе вярхоўную ўладу (напр. с. правіцель).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
штат1
(ням. Staat = дзяржава)
адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка з унутраным самакіраваннем у ЗША, Аўстраліі, Індыі, краінах Лацінскай Амерыкі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
федэра́льны
(фр. fédéy̆ral, ад лац. foedus, -deris = дагавор, саюз)
1) які звязаны з федэрацыяй (напр. ф-ая дзяржава, ф. канцлер);
2) тое, што і федэратыўны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
kingdom [ˈkɪŋdəm] n.
1. карале́ўства; ца́рства; дзяржа́ва;
the United Kingdom Злу́чанае Карале́ўства (Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі)
2. ца́рства; свет;
the аnimal/plant king dom жывёльны/раслі́нны свет;
mineral king dom нежыва́я прыро́да
♦
till kingdom come dated да друго́га прышэ́сця, ніко́лі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
пратэ́ктар
(лац. protector = які прыкрывае, абараняе)
1) уст. апякун, заступнік;
2) дзяржава, якая ажыццяўляе пратэктарат;
3) патоўшчаная бегавая частка пакрышкі, якая ахоўвае шыну ад механічных пашкоджанняў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АДКРЫ́ТЫЯ ДАГАВО́РЫ,
двухбаковыя і шматбаковыя міжнар. пагадненні, да якіх могуць далучацца і інш. дзяржавы. Адрозніваюць рэгіянальныя і агульныя адкрытыя дагаворы універсальнага характару. Да першых могуць далучацца дзяржавы пэўнага геагр. рэгіёна, да другіх — любая дзяржава. Умовы далучэння вызначаюцца ў дагаворы.
т. 1, с. 111
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Алжыр (дзяржава) 1/10, 245—251; 2/9; 8/337; 9/380; 10/634
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
халіфа́т
(ад халіф)
1) сістэма мусульманскага феадальнага кіравання, пры якой халіф спалучаў свецкую ўладу з духоўнай;
2) феадальная дзяржава, створаная ў выніку арабскага заваявання, якую ўзначальваў халіф.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БАХА́Й, Чжэнь,
дзяржава на Д.Усходзе ў 698—926. Засн. правадыром тунгускага племяннога аб’яднання махэ Да Цзажунам (правіў у 698—719). Уключала землі рас. Прымор’я, Паўн.-Усх. Кітая і Паўн. Карэі. На чале дзяржавы стаяў ван (кароль), якіх змянілася 15. З 720—730-х г. паміж Бахаем, Японіяй і Кітаем існавалі саюзніцкія адносіны. Выканаўчую ўладу ажыццяўлялі Левае (распрацоўвала праекты і абмяркоўвала бягучыя справы) і Правае (кіравала запісамі каралеўскіх указаў, гіст. падзей, скаргаў і інш.) мін-вы і мясц. чыноўнікі. Вярх. ўласнік зямлі — дзяржава. Гасп. дзейнасць Бахая — земляробства, жывёлагадоўля, рыбалоўства і інш. Заваявана манг. плямёнамі кіданяў.
Літ.:
Шавкунов Э.В. Государство Бохай и памятники его культуры в Приморье. Л., 1968.
т. 2, с. 356
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛЬМАХА́ДЫ,
дынастыя берберскіх эміраў, якая правіла ў Марока і арабскай Іспаніі ў 1147—1269.
Засн. ў выніку дзейнасці ісламскай секты на чале з Ібн Тумартам, які змагаўся супраць рэліг. плыні Альмаравідаў. Пасля смерці Ібн Тумарта (1128) яго пераемнік Абд аль-Мумін [1133—63] скінуў Альмаравідаў (1147), і дзяржава Альмахадаў распасцерлася на ўсю Паўн.-Зах. Афрыку. На працягу 12 ст. эміры з Альмахадаў заваявалі араб. Іспанію, іх дзяржава дасягнула эканам. і культ. росквіту. Паражэнне ад хрысц. каралёў Кастыліі, Навары і Арагона ў 1212 паклала пачатак выцясненню Альмахадаў з Іспаніі; імкненне да самастойнасці намеснікаў падарвала іх магутнасць у Афрыцы. У 1269 Альмахады разгромлены Мерынідамі.
т. 1, с. 280
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)