пахо́д¹, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Перамяшчэнне войск або флоту з якой-н. мэтай.
Полк выступіў у п.
2. Ваенныя дзеянні супраць каго-н.
Крыжовыя паходы.
3. Арганізаванае падарожжа ці далёкая прагулка, а таксама наогул сумесны рух групы асоб з пэўнымі мэтамі, заданнямі.
Турысцкі п.
П. па месцах баявой славы.
4. Арганізаванае або загадзя намечанае наведванне чаго-н.
Калектыўны п. у кіно.
|| прым. пахо́дны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).
Ісці паходным маршам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адкапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і адко́паны; зак., каго-што.
1. Капаючы, адшукаць, дастаць; выкапаць.
А. клад.
2. перан. Знайсці што-н. рэдкае і пад.; адшукаць (разм.).
Дзе вы адкапалі такую кнігу?
3. Адкідаць што-н. ад (з) чаго-н.
Адкапаць снег ад ганка.
4. Выканаўшы сваю норму, кончыць капаць, капацца (разм.); зрабіцца непрыгодным для капання.
Селянін ужо адкапаў сваё (перан.).
|| незак. адко́пваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. адко́пванне, -я, н. і адко́пка, -і, ДМ -пцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
інтэрна́т, -а, М -на́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Памяшканне для пражывання навучэнцаў пры навучальнай установе.
І. ліцэя.
Студэнцкі і.
2. Памяшканне для пражывання асоб, якія працуюць на пэўным прадпрыемстве і не маюць уласнага жылля.
Жыць у заводскім інтэрнаце.
3. Стацыянарная ўстанова спецыяльнага ўтрымання хворых, інвалідаў, састарэлых і інш.
Псіханеўралагічны і.
4. Школа, у якой вучні жывуць і знаходзяцца на частковым дзяржаўным забеспячэнні.
Вучыцца ў інтэрнаце.
○
Школа-інтэрнат — навучальная ўстанова, дзе дзеці жывуць і вучацца.
|| прым. інтэрна́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спа́сці, 1 і 2 ас. не ўжыв., спадзе́; спаў, спа́ла; зак.
1. Упасці ўніз, аддзяліўшыся ад чаго-н., не ўтрымаўшыся на чым-н.
Абруч спаў з кадушкі.
2. Пайсці на спад, панізіцца ва ўзроўні (пасля паводкі).
Пасля паводкі вада спала.
3. Стаць меншым у сіле праяўлення, аслабець; меншаючы, знікнуць.
К вечару тэмпература ў дзіцяці спала.
Пухліна на руцэ спала.
◊
Спасці з цела (твару) (разм.) — схуднець.
|| незак. спада́ць, -а́е.
|| наз. спад, -у, М -дзе, м. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чарада́, -ы́, ДМ -дзе́, мн. чаро́ды і (з ліч. 2, 3, 4) чарады́, чаро́д, ж.
1. Рад аднародных прадметаў, жывых істот, якія размяшчаюцца або рухаюцца адзін за адным.
Ч. машын.
Ч. хмар.
2. Статак, гурт жывёл, група птушак, рыб аднаго віду.
Ч. авечак.
Ч. кароў.
Ч. птушак.
3. Гурт, натоўп (людзей).
Ч. хлопчыкаў.
Ч. мужчын.
4. Чарга.
Заўтра яго ч. пасвіць кароў.
5. у знач. прысл. чарадо́й (-о́ю). Адзін за другім; бесперапынна.
Думкі плылі чарадой.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ага́ I межд.
1. ага;
а., вось ты дзе! — ага́, вот ты где!;
а., злаві́ў! — ага́, пойма́л!;
2. (при воспоминании, догадке) а, ба; во́т оно́ что, вот в чём де́ло;
а.! успо́мніў! — а! (ба!) вспо́мнил!
ага́ II частица да, ага́;
ты по́йдзеш у кіно́? — Ага́ — ты пойдёшь в кино́? — Да (ага́)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́блык м. я́блоко ср.;
○ ада́маў я. — анат. ада́мово я́блоко;
во́чны я. — анат. глазно́е я́блоко;
◊ я. разла́ду — я́блоко раздо́ра;
у ~кі — (о масти лошадей) в я́блоках;
збіць на го́ркі я. — изби́ть до полусме́рти;
~ку няма́ дзе ўпа́сці — я́блоку не́где упа́сть;
я. ад я́блыні недалёка адко́чваецца (па́дае) — посл. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Анана́с. Новае запазычанне з рус., дзе праз ням. ці франц., праз партуг. з тупі (Бразілія) anana (Крукоўскі, Уплыў 88; Фасмер, 1, 77; Шанскі, 1, А, 101–102). Пераноснае значэнне ’гатунак яблык’ на ўсх.-слав. глебе, магчыма, у выніку ўсячэння: ананасны яблык — ананас.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
А́нгел ’анёл’ (КТС), слуц. бабр. ангал (Шн., Серб.), анголь (Машынскі, Uwagi). Як і рус., укр. а́нгел запазычана яшчэ ў ст.-рус. з ст.-слав. (Шанскі, 1, А, 105–106), дзе з ст.-грэч. ἄγγελος, адкуль і ст.-бел. аггелъ (Александрыя). Гл. анёл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Архітэ́ктар. Слова адзначаецца ўжо ў Бярынды (побач з формай архитектон), але ў XIX ст. больш звычайнай была форма архітэкт (Нас.), таму можна меркаваць, што сучасная форма замацавалася пад уздзеяннем рускай мовы (< зах.-еўрап.). Форма архітэ́кт праз польскую з лацінскай мовы, дзе з грэчаскай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)