Даро́га ’дарога’. Прасл. слова. Параўн. рус. доро́га, укр. доро́га, польск. droga, чэш. dráha ’тс’, серб.-харв. дра̏га ’яр, лагчына’ і г. д. Праформа *dórga. Найбольш верагоднае тлумачэнне: *dorga‑, вытворнае ад *dьrgati ’рваць, вырываць, расчышчаць’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 75. Гл. далей Фасмер, 1, 530; Бернекер, 1, 212; Траўтман, 45; Слаўскі, 1, 167.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Напа́чэ ’больш за ўсё, асабліва’ (Пятк.), укр. найпа́к, найпаче ’найбольш, асабліва’, рус. найпаки ’асабліва’, наипаче ’іншым разам, часам’, ’як быццам, накшталт’, смален. найпаче ’больш за ўсё, асабліва’, балг. на́й‑паче ’тс’, макед. najnane ’тс’, ст.-слав. найпауе ’тс’. Найвышэйшая ступень параўнання ад пак(і) ’усё ж’ (гл.), падрабязней гл. ESSJ SG, 2, 537.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Насурні́ць ’нахмарыць’: нешта насурніла, каб дошч ні пайшоў (Мат. Маг.). Цёмнае слова. Найбольш верагодная сувязь з дыял. сур ’смецце’ (Нас., Бяльк.), су́рный ’засмечаны’, сурінка ’парашынка’ (Нас.), аднак семантычны пераход ’смецце’ > ’воблачнасць’ цяжка абгрунтаваць тыпалагічна. Дапушчэнне сувязі з сурміло ’непрыветны, змрочны чалавек’ (ТС), магчыма з *сурніло, застаецца толькі здагадкай, што патрабуе далейшага вывучэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абстра́кцыя
(лац. abstractio = адцягненне, аддаленне)
1) адцягненне ў думках ад неістотных уласцівасцей, якасцей, сувязяў прадметаў ці з’яў з мэтай выдзеліць іх найбольш істотныя прыкметы;
2) адцягненае паняцце, тэарэтычнае, навуковае абагульненне.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ахлакра́тыя
(ад гр. ochlos = натоўп + -кратыя)
1) панаванне «натоўпу» ў старажытнагрэчаскіх вучэннях аб дзяржаве (Платон, Арыстоцель);
2) улада грамадска-палітычных груповак, якія апелююць да папулісцкіх настрояў у найбольш прымітыўных варыянтах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
хрысція́нства
(ад гр. Christos = літар. памазаннік)
адна з сусветных рэлігій (нараўне з будызмам і ісламам), якая ўзнікла ў пач. 1 ст. і стала адной з найбольш пашыраных рэлігій на Зямлі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
najwyżej
1. найвышэй; вышэй за ўсё;
2. найбольш;
najwyżej siedem — самае большае сем;
jadać najwyżej raz albo dwa razy dziennie — есці не больш як адзін або два разы на дзень
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
абстра́кцыя
(лац. abstractio)
1) адцягненне ў думках ад неістотных уласцівасцей, якасцей, сувязей прадметаў ці з’яў з мэтай выдзеліць іх найбольш істотныя прыкметы;
2) адцягненае паняцце, тэарэтычнае абагульненне.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
цытадэ́ль
(іт. cittadella = літар. маленькі горад)
1) найбольш умацаваная ўнутраная частка крэпасці, прыстасаваная для самастойнай абароны, а таксама крэпасць наогул;
2) перан. апора, цвярдыня (напр. ц. гуманізму).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
БАЛІ́Д
[ад грэч. bolis (bolidos) кідальная зброя],
вялікі вогненна-яркі метэор (успышка метэорнага цела ў выніку яго ўваходжання ў верхнія слаі зямной атмасферы). Найбольш яркія баліды можна назіраць удзень, уначы відаць абалонка і хвост баліда. Пасля палёту баліда застаецца след, які складаецца з іанізаваных газаў і пылу. Іншы раз метэорнае цела за час палёту ў зямной атмасферы не паспявае поўнасцю згарэць і падае на Зямлю ў выглядзе метэарытаў. Палёт і падзенне балідаў часта суправаджаюцца гукавымі з’явамі (выбухамі).
т. 2, с. 254
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)