надзвыча́йны

1. необыкнове́нный; ре́дкий, ре́дкостный;

ён н. чалаве́к — он необыкнове́нный челове́к;

~ныя падзе́і — необыкнове́нные собы́тия;

~ная з’я́ва — ре́дкое (ре́дкостное) явле́ние;

жанчы́на ~най прыгажо́сці — же́нщина необыкнове́нной (ре́дкой) красоты́;

канцэ́рт быў н. — конце́рт был необыкнове́нный;

~ная сі́ла — необыкнове́нная си́ла;

2. чрезвыча́йный, исключи́тельный, кра́йний;

~ныя ме́ры — чрезвыча́йные (исключи́тельные, кра́йние) ме́ры;

3. (производящий сильное впечатление) порази́тельный;

н. вы́падак — порази́тельный слу́чай;

4. чрезвыча́йный;

н. з’езд — чрезвыча́йный съезд;

~ная камі́сія — чрезвыча́йная коми́ссия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аператы́ўны

1. wírksam, effektív, sofórt wírksam (меры, дзеянні і г. д);

2. éinsatzbereit, Éinsatz-;

аператы́ўная гру́па Éinsatzgruppe f -, -n;

3. вайск Operatións-; operatív;

аператы́ўны аддзе́л Operatiónsabteilung f -, -en;

аператы́ўная зво́дка Kríegsbericht m -(e)s, -e

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Пядзень ’пядзя; мера’ (Шымк. Собр.). Беларуска-руска-cлавенска-харвацкая ізаглоса, параўн. рус. пя́день ’мера рукой (указальным і вялікім пальцамі)’ (алан., валаг., Раманава, Меры, 88–89), славен. péden, pedȃnj ’пядзя, прамежак’, харв. pȇdanj, pēdenj ’пядзя’, утворана пры дапамозе суфікса ‑ьnʼь ад *pędь (Куркіна, Диал., 157), гл. пядзя, сюды таксама энтамалагічныя тэрміны: пя́дзенік ’матыль-шкоднік, яго вусень’, рус. пя́деница ’тс’ (бо вусень перасоўваецца шляхам выгібання спіны, як бы мераючы пядзямі).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перасы́паць, -плю, -плеш, -пле; -ы́п; -паны; зак., што.

1. Насыпаць у другое месца.

П. збожжа ў мяшкі.

2. і чаго. Насыпаць звыш меры.

П. цукру ў чай.

3. чым. Насыпаць што-н. паміж чым-н.

П. адзенне нафталінам.

4. Разабраўшы, сабраць нанава, замяніўшы пашкоджаныя часткі.

П. хлеў.

5. перан., чым. Перапоўніць (мову) якімі-н. спецыфічнымі зваротамі, словамі і пад.

П. апавяданне дыялектызмамі.

|| незак. перасыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. перасыпа́нне, -я, н. (да 1, 3, 4 і 5 знач.) і перасы́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (да 1, 3 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перевести́​I сов., в разн. знач. пераве́сці, мног. папераво́дзіць;

перевести́ больно́го из одно́й пала́ты в другу́ю пераве́сці хво́рага з адно́й пала́ты ў другу́ю;

перевести́ слепо́го че́рез у́лицу пераве́сці сляпо́га це́раз ву́ліцу;

перевести́ на но́вую рабо́ту пераве́сці на но́вую рабо́ту;

перевести́ во второ́й класс пераве́сці ў другі́ клас;

перевести́ стре́лку часо́в пераве́сці стрэ́лку гадзі́нніка;

перевести́ в метри́ческие ме́ры пераве́сці ў метры́чныя ме́ры;

перевести́ рису́нок на что-л. пераве́сці рысу́нак на што-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

правізо́рны

(ням. provisorisch, ад лац. provisor = які прадбачыць)

1) папярэдні, не канчатковы (напр. п-ае рашэнне);

2) часовы (напр. п-ыя меры);

п-ыя органы — органы ў зародкаў і лічынак мнагаклетачных жывёл, якія знікаюць у працэсе іх далейшага развіцця, напр. жабры лічынак насякомых.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ДАГАВО́Р 1229,

Смаленская гандлёвая праўда, гандлёвае і паліт. пагадненне паміж Смаленскім, Віцебскім і Полацкім княствамі з аднаго боку і Рыгай і Гоцкім берагам (Готландам) — з другога. Дагавор замацоўваў мірныя добрасуседскія адносіны бакоў, вызначаў меры адказнасці за злачынствы супраць прыезджых, рэгламентаваў парадак разгляду судовых спраў. Усім купцам гарантаваўся вольны гандаль і свабоднае карыстанне воднымі шляхамі па ўсёй Зах. Дзвіне, яе прытоках, па вадзе і па беразе.

Я.А.Юхо.

т. 5, с. 569

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

◎ Нібына́мкі ’няважна, пляваць’ (Некр.). Паводле Карскага (2–3, 69), утворана пры дапамозе суфікса ‑кі, аднак зыходная аснова няясная: нібы нам?, параўн. нібы што ’няважна, абыякава’, нам нібы што = нам усёроўна. Малаверагодная сувязь з польск. bynajmniej ’па меншай меры, ва ўсякім выпадку’, параўн. бынаймней, бынамней ’калі б, чуць-чуць; без патрэбы; чуць не’ (Нас.), якую, аднак, нельга не прыняць пад увагу, калі дапусціць пераробку канца слова як у няупамкі (гл.), тады з ⁺ж бынамней ’нічуць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адно́сна,

1. прысл. У нейкай меры, ступені; больш ці менш; параўнальна. Цяпер.. [юнакі і дзяўчаты] адносна ціха, паддаўшыся агульнаму настрою, адпачываюць у цяні. Брыль.

2. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «адносна» выражае аб’ектныя адносіны: прыназоўнік паказвае на асобу, прадмет або паняцце, да якога мае дачыненне тое, што выказваецца. Адносна гэтай справы яшчэ нельга нічога сказаць. □ У нас няма сумнення адносна адзінай ідэйнай прыроды сучаснай савецкай літаратуры сацыялістычнага рэалізму. Перкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

асцяро́га, ‑і, ДМ ‑розе, ж.

1. Асцярожныя, далікатныя адносіны да каго‑, чаго‑н., выкліканыя бояззю пашкодзіць, патурбаваць. Я трымаў яе [Іру] у абдымках, пяшчотна, з асцярогай, як злоўленую маладую птушку. Пташнікаў. Падсунуўшыся блізка да Зосі, яна [Тэкля] з асцярогаю кранулася яе рукі. Гартны.

2. Ахоўныя меры, якія выкліканы неабходнасцю папярэдзіць непрыемную нечаканасць. Не палілі агнёў, нават цыгаркі і тыя з асцярогай хавалі ў рукаў. Шахавец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)