гадавы́, ‑ая, ‑ое.

1. Які мае адносіны да цэлага года, атрымліваецца ў канцы года, з’яўляецца вынікам за год. Гадавая справаздача. Гадавыя кругі на зрэзе дрэва. □ Закончыліся гадавыя залікі ў інстытуце. Лынькоў. // Разлічаны на год. Гадавы план.

2. Які бывае адзін раз у год. Гадавы кірмаш.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

растру́б, ‑а, м.

1. Расшырэнне на канцы трубы; прадмет такой формы. Скрыўленыя чорныя раструбы вентылятараў басавіта гулі над электрапечамі. Савіцкі.

2. Расшыраная частка якога‑н. адзення, абутку. Боты з раструбамі. □ На руках у Сценкі былі рукавіцы — скураныя, жоўтыя, з раструбамі да самых локцяў. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спра́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.

Засцежка, якая змацоўвае канцы чаго‑н. (напрыклад, у вопратцы) і служыць таксама ўпрыгожаннем. Хлопец, здавалася, быў пераціснуты шырокім чорным рэменем з бліскучай спражкай. Гурскі. У зашмальцаваным скураным капшуку з меднай спражкай было шэсць патронаў. Бажко.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ніт​1

(польск. nit, ад ням. Niete)

металічны стрыжань з галоўкай на адным канцы і разьбой на другім, на якую накручваецца гайка.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

птэрада́ктыль

(ад гр. pteron = крыло + daktylos = палец)

невялікі лятучы яшчар атрада птэразаўраў, які жыў у канцы юрскага — пач. мелавога перыяду (гл. мезазой).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

са́лінг

(гал. saling)

мар. драўляная рама на верхнім канцы стэньгі для злучэння апошняй з брам-стэньгай і мацавання верхніх снасцяў паруснага судна.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Атэлье́. З рус. ателье́, запазычанага ў канцы XIX ст. з франц. atelier ’майстэрня’, Шанскі (1, 170. Курс суч., 167) выводзіць беларускае праз рускую з французскай; Крукоўскі (Уплыў 78) указвае на рускае пасрэдніцтва. Трэба ўлічыць яшчэ польск. atelier.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Кле́мка 1 ’ўчастак зямлі квадратнай ці прамавугольнай формы ў канцы шнуроў, мізэрны ўчастак зямлі, града’ (Яшк.). Слова, відаць, нямецкага паходжання. Параўн. ням. klamm ’вузкі, цесны’. Непасрэдная крыніца невядомая.

◎ Кле́мка 2 ’божая кароўка’ (Шатал.). Параўн. клемка© (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Арсена́л, Рус., укр. арсена́л. Беларускае слова з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 82), дзе ў канцы XVII ст. з італ. (Шанскі, 1, А, 146) < арабск. Не зусім дакладна сцвярджэнне аб французскай крыніцы беларускага слова (Курс. суч., 166; БелСЭ, 1, 455).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скамлёты ‘тонкая жэрдка з трыма сучкамі на канцы (знімаць яблыкі)’ (мядз., Нар. словатв.). Утворана ад *скаміць, скамлю (гл. скамы) з суф. ‑от‑ + канчатак мн. л., першапачаткова назва дзеяння. Не выключана фармальнае збліжэнне з камлёт ‘саматканая суконная спадніца’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)