Verbum

Выбо́ры ’зборы ў дарогу’ (Нас., КЭС, лаг.). Ад выбірацца ’збірацца ў дарогу, накіроўвацца куды-небудзь’, аднак, магчыма, запазычана з польск. wybory ’зборы ў дарогу, пераезд’, пра што сведчыць незвычайная для ўтварэнняў з прэфіксам вы‑ акцэнтуацыя.

Вы́піндырыць ’выставіць напаказ, убраўшы пышна; выгаварыць’ (Нас.). Запазычанне з польск. wypindrować ’дзіўна адзецца’. Параўн. польск. pinda ’франціха’. Магчыма, сюды ж чэш. дыял. pinda ’стары паношаны гальштук’. Брукнер (414) супастаўляе з прыпевам pindu‑ryndu. Далей няясна.

Выслане́ц ’ганец; той, каго паслалі за якой-небудзь справай’ (Нас.), высла́нец ’ссыльны’ (Касп.). Рус. пск. выслане́ц ’ссыльны’. У першым значэнні запазычанне з польск. wysłaniec ’пасол, дэлегат; ганец’, у другім — дэрыват да выслаць з суф. ‑ец.

Гарэ́лы ₁: «Горѣлаго шелига не стоишь» (Нас.). Насовіч мяркуе, што гарэ́лы ў гэтым сэнсе мае сувязь з гале́лы ’шелег (манета)’, гл.

Гарэ́лы ₂ ’карычневы, руды’ (Сл. паўн.-зах.). Па паходжанню метафара: ’абгарэлы’ — ’абгарэлы, карычневы’ — ’карычневы’.

Дзеньдо́бры ’дабрыдзень’ (Нас., Касп.). Паводле Кюнэ (Poln., 52), запазычана з польск. мовы. Параўн. польск. dzień dobry ’тс’. Як мяркуе Кюнэ (там жа), аб запазычанні сведчыць парадак слоў, які дакладна адпавядае польскаму ў гэтай форме звяртання.

Дубе́ц ’дубец’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Рус. ду́бе́ц ’палка, дубец’, укр. дубе́ць ’тс’. Вытворнае (спачатку, магчыма, толькі памяншальнае ’малы, малады дуб’) ад прасл. ’дуб’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 95–96.

Ды́спут ’дыспут’ (БРС). З рус. ди́спут ’тс’ < польск. dysput ’спрэчка’ (< лац.). Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 133–134; параўн. таксама Фасмер, 1, 516. Вядомае ў дыялектах ды́спут ’спрэчка’ (Нас., Касп.) запазычана прама з польск. dysput.

Жыдзі́на ’тонкая жэрдка’ (Нас., Касп.). Рус. гом., кур. жиди́нка, смал. жидчи́нка ’тс’. Відаць, ад прыметніка жыдкі з суф. ‑іна, як асаві́на ’асовая паляна’ (аб гэтай мадэлі Сцяцко, Афікс. наз., 107–108). Прыметнік у знач. ’тонкі’.

Коц ’коўдра фабрычнага вырабу’ (Сцяц., Сл. паўн.-зах.), ’коўдра саматканая’ (Нас., Мат. Гом., Ян., Нар. сл., Сцяшк.), ’саламяная коўдра’ (Рам.), ’кілім’ (Грыг.). Ст.-бел. коцъ ’коўдра, кілім’ < с.-в.-ням. kotze ’тс’ (Чартко, Дасл., 56).

Крыжа́к ₁ ’крыжаносец’ (ТСБМ, Нас., Яруш.). Ст.-бел. крыжакъ і іншыя вытворныя (Булыка, Запазыч., 176). Запазычанні з польскай мовы.

Крыжа́к ₂ ’падстаўка пад дзяжу’ (Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Падстаўка ў выглядзе крыжа. Гл. крыж ₁.