изда́тьIIсов. (чаще всего переводится другим глаг. в соответствии со значением сущ.); (о звуке) вы́даць (даць) гук, загуча́ць, кры́кнуць, зазвіне́ць, заскрыпе́ць и т. д.; (о вздохе) уздыхну́ць; (о запахе) запа́хнуць; (о дурном запахе)дрэ́нна запа́хнуць, засмярдзе́ць и т. д.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
2.безл., в знач. сказ. нява́жна; не ве́льмі, не ве́льмі што;
всё э́то нева́жно усё гэ́та не ма́е значэ́ння, усё гэ́та пусто́е;
сде́лано нева́жно зро́блена не ве́льмі што;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
воўк, ваўка́і во́ўка, мн. ваўкі́, ваўко́ў, м.
Драпежная жывёліна сямейства сабачых, звычайна шэрай масці.
Колькі ваўка ні кармі, ён усё роўна ў лес глядзіць (прыказка). І ваўкі сыты і авечкі цэлы (прымаўка). Хоць воўкам вый (вельмі дрэнна, бязвыхаднае становішча). Воўкам глядзець (пазіраць) (глядзець панура, варожа).
◊
Біты воўк (разм.) — пра бывалага, вопытнага чалавека.
Марскі воўк (разм., адабр.) — пра бывалага, вопытнага марака.
Воўчы білет (пашпарт) — у царскай Расіі: дакумент з адзнакай паліцыі аб палітычнай ненадзейнасці яго ўласніка.
Воўчы закон — беззаконне, якое падтрымліваецца грубым насіллем.
Воўчыя грыбы — агульная назва неядомых грыбоў.
Воўчыя ягады — чырвоныя або чорныя плады ядавітых лясных раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ву́ліца, -ы, мн. -ы, -ліц, ж.
1. У населеных пунктах: два рады дамоў і прастора паміж імі для праходу і праезду, а таксама сама гэта прастора.
Шырокая в.
Галоўная в. горада.
Апынуцца на вуліцы (таксама перан.: без жылля). Выкінуць на вуліцу (таксама перан.:
1) выселіўшы, пазбавіць жылля;
2) звольніць з работы, пазбавіць сродкаў існавання).
На пажар збеглася ўся в. (перан.: усе жыхары вуліцы; разм.). Будзе і на нашай вуліцы свята (прыказка: і для нас наступіць радасць, урачыстасць).
2. Месца пад адкрытым небам у процілегласць памяшканню.
На вуліцы такая відната.
3.перан. Асяроддзе, якое сваёй некультурнасцю, нявыхаванасцю дрэнна ўплывае на каго-н.
Дрэнны ўплыў вуліцы.
|| памянш.ву́лачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым.ву́лічны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
В. рух (на вуліцах).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
няя́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які невыразна, дрэнна відаць, не вылучаецца сваімі контурамі. На тым беразе паказаліся дзве няясныя постаці.Колас.
2. Які ледзь чуваць; невыразны. У адну з хвілін, калі Міхаіл на момант скіраваў увагу на правага свайго суседа, спераду раптам пачуўся няясны шум і ўсплёск вады.Краўчанка.Не, не зман. Музыка. Плаўныя няясныя гукі музыкі. Мелодыю не вызначыш, але гэта — музыка.Ермаловіч.
3. Не зусім зразумелы; невыразны. Толю агарнула нейкае няяснае пачуццё смутку і радаснай надзеі.Якімовіч.Словы Лапціна былі поўны няясных намёкаў, ад іх непрыемна застукала сэрца, і Каваль заспяшаўся.Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пага́ніць1, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак., што.
Разм.
1. Пэцкаць чым‑н., рабіць брудным. Паганіць хату. Паганіць рукі.
2. Ганьбіць. [Лясніцкі:] — Ваш стараста — здраднік. Суровая рука народа павінна знішчаць такіх мярзотнікаў, каб яны не паганілі нашу зямлю, не атручвалі наша чыстае паветра.Шамякін.
пага́ніць2, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што.
Разм. Неадабральна, дрэнна адазвацца пра каго‑, што‑н. Раніцою ўстане [муж] і без слова ідзе на ток. Прыйдзе адтуль чорны ад пылу,.. памыецца і без слова садзіцца снедаць. Арыне іншы раз хочацца, каб ён паганіў ці пахваліў снеданне, і яна дапытваецца ў яго пра гэта.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асцяро́жны, ‑ая, ‑ае.
Які дзейнічае з аглядкай, асцярогай, імкнецца прадбачыць магчымую непрыемнасць, небяспеку. Выдаў майстар кнігу, Вынасіў сумленна. Асцярожны крытык Пахваліў: — Не дрэнна!Лужанін.У Пракопе сядзеў усё яшчэ стары Пракоп, асцярожны, падазроны, недаверлівы.Колас.// Які робіцца з асцярогаю, так, каб не звярнуць чыёй‑н. увагі, не пашкодзіць што‑н., не патурбаваць каго‑н. Старая не спала ад болю ў нагах, і асцярожны стук у шыбу не разбудзіў яе, а проста спалохаў.Брыль.// Далікатны, акуратны. Асцярожныя моцныя рукі прытулілі дзяўчынку да гімнасцёркі.Гарбук.Тут [у небе] трэба быць асцярожным: ледзь недагледзіш — і ўспамінай як звалі.Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
труна́, ‑ы; мн. труны, трун; ж.
1. Сацыяльная скрынка, у якой хаваюць памёршага. Неўзабаве была гатова труна. Сасновая, з выгаблеваных дошак, якія пахлі смалой.Дайліда.Назаўтра хавалі забітых. За трунамі ішло паўгорада. Плакалі трубы аркестра, плакалі людзі, плакаў і Сцёпка.Хомчанка.
2.узнач.вык. Пагібель, канец; вельмі дрэнна. Чалавек ледзь дацягнуўся да хаты, і праз два тыдні — труна.Машара.
•••
Гнаць у трунугл. гнаць.
Да труны — да смерці (не забыцца, помніць).
Загнаць (увагнаць, звесці) у трунугл. загнаць.
Легчы ў трунугл. легчы.
Труна чакае — пара паміраць.
Хоць у труну кладзігл. класці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чува́цьвыкбезас. man hört, man kann hören;
добра чува́ць man hört gut, es ist gut zu hören;
мне дрэ́нна чува́ць ich höre schlecht;
◊
што чува́ць? was ist zu hören?, was gibt es Néues?;
чува́ць, як му́ха праляці́ць≅ man könnte éine Nádel fállen hören
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Варзе́каць ’размазваць што-небудзь густое’ (Бяльк.). Параўн. рус.варза́кать ’рабіць што-небудзь наспех, сяк-так; пагана, неахайна пісаць’, ва́рза́ть ’пэцкаць’. Словы няяснага паходжання (як часта наогул экспрэсіўныя). Шахматаў (ИОРЯС, 7, 2, 333) меркаваў пра сувязь з рус.во́рзать ’паспешліва хлябаць’. Ільінскі (ИОРЯС, 16, 4, 20) параўноўвае з рус.вара́згать ’тс’. Але ўсё гэта не робіць паходжанне слова ясным. Параўн. Фасмер, 1, 275. Але параўн. таксама і ўкр.варзя́кати, верзя́кати ’балбатаць, вярзці’ (да семантыкі параўн. рус.вара́кать ’дрэнна рабіць, пэцкаць; балбатаць абы-што, вярзці’) — бясспрэчнае ўтварэнне ад верзти́ ’вярзці’ (да *vьrz‑ ’плесці’). Да іран. сувязей рус. слоў гл. Абаеў, Этимология, 1966, 246.