прастава́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Прастадушны, няхітры. Праставаты выгляд. □ Можна было толькі падзівіцца, адкуль у гэтага, з выгляду праставатага чалавека, такі тонкі розум? Шашкоў.
2. Недалёкі, наіўны. Гэты ўрывак раскрывае філасофію герояў рэвалюцыйна-дэмакратычнага руху ў мужыцкім праставатым успрыняцці. У. Калеснік.
3. Нескладаны, просты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фацэ́т, ‑а, М ‑цэце, м.
Разм. Камічны, забаўны чалавек. У галаве дзеда Талаша прамільгнула некалькі думак: адкуль з’явіўся гэты фацэт? Колас. // Нехта мала знаёмы; хто‑н. Карэта звярнула на Мойку. За ствол голай таполі кінуўся нейкі фацэт: каб не ўквэцала брудным снегам. Караткевіч.
[Польск. facet ад лац. facetus — вясёлы, дасціпны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скалаваце́ць ‘змерзнуць; аканапаць’ (Сцяшк., Сл. ПЗБ). Да скале́ць ‘тс’ з пашырэннем асновы, гл. калець; зыходнае калава́ты ‘цвёрды, як кол’, адкуль калава́цець ‘рабіцца цвёрда-пругкім, нягнуткім’ (ашм., Стан.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ірга́ ’Amelanchier Medik’. (Кіс.). Запазычанне з манг. irgai, калм. jarɣä ’хмызняк з вельмі цвёрдай драўнінай’ (Фасмер, 2, 137) праз рус. мову, адкуль таксама ўкр. ірга́, польск. irga.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
старт, -у, М -рце, мн. -ы, -аў, м.
1. Момант пачатку спартыўных спаборніцтваў.
Узяць с. (пачаць спаборнічаць). Даць с. (даць знак да пачатку спаборніцтва).
2. Месца, адкуль пачынаюцца спаборніцтвы па хадзьбе, бегу, яздзе, плаванні.
С. знаходзіцца на другім канцы пляцоўкі.
3. Момант ўзлёту лятальнага апарата; месца, з якога праводзіцца яго ўзлёт.
4. перан. Пачатак чаго-н.
С. у навуцы пачаўся з цікавага артыкула.
|| прым. ста́ртавы, -ая, -ае.
Стартавая пляцоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́дыбаць ’вылезці, выбрацца адкуль-небудзь’ (КТС), вы́дзыбаць ’выцягнуць з цяжкасцю з непрыемнага становішча’ (Нас.), вы́дзыбацца ’выцягнуцца, вырасці вялікім’ (Янк. II). Рус. выдыба́ць ’вылязаць, выкарасквацца аднекуль’. Ад дыбаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Набі́рычыць ’насварыцца’ (мінск., Песні сямі вёсак). Параўн. абірычыць ’абстрыгчы, абабраць, абрэзаць’, што, відаць, да бірыч ’зборшчык дані’, адкуль і адпаведная «адмоўная» семантыка (прымус, сварка і да т. п.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́нчык, во́чнік ’сушаніца лясная, Gnaphalium silvaticum L.’ (Кіс.). Няясна. Магчыма, ад вока, як рус. очанка ’Euphrasia’ (Фасмер, 3, 177), з першапачатковай формай вочнік, адкуль потым, як рэзультат метатэзы, вончык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГРОТ
(франц. grotte ад італьян. grotta),
1) неглыбокая пячора са скляпеністай столлю і шырокім уваходам.
2) Расшырэнне пячоры пасля вузкага праходу.
3) Ніша ў канцы горнага ледавіка, адкуль выцякаюць расталыя воды. Бываюць аб’ектамі турызму (напр., Блакітны грот на в-ве Капры).
4) Тып паркавага збудавання (часам у выглядзе павільёна), муроўка і апрацоўка якога (ракавінкі, туф, камень) імітуюць натуральную пячору. Былі пашыраны ў еўрап. садова-паркавым мастацтве 16—18 ст., на Беларусі — з 18 ст. (грот у Гомельскім парку).
т. 5, с. 449
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пазвалака́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм.
1. Звалачы, зняць адкуль‑н. усіх, многіх або ўсё, многае. [Настаўнік:] — Падпільноўваць трэба, а то пазвалакаюць [гарбузы] уночы са страхі. Чорны. Валуны пазвалакалі з поля трактарамі. Місько.
2. Сцягваючы, сабраць у адно месца ўсё, многае. Пазвалакаць галлё ў кучу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)