найбольш пашыраная форма феад. землекарыстання ў Магольскай імперыі ў Індыі ў 16—18 ст. Сярэдні памер Дж. быў вялікі (да 100 тыс.га). Уладальнік (джагірдар) атрымліваў долю дзярж. зямельнага падатку з Дж. на сваю карысць, за гэта быў абавязаны ўтрымліваць атрад наёмных коннікаў. У 1574 Акбар спрабаваў ліквідаваць сістэму Дж., што выклікала супраціўленне мусульм. джагірдараў. У 17 ст. ўзнікла тэндэнцыя да перараджэння Дж. ў спадчыннае валоданне (ажыццяўлялася ў 18 ст.).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕ́РАСЦЕНЬ,
берасцянік, гліняная пасудзіна, абгорнутая бяростай у беларусаў. Берасцяная аплётка надавала трываласць і зніжала цеплаправоднасць глінянага посуду, прызначанага для захоўвання ці халоднага прыгатавання ежы. Рабілі таксама берасцяную аплётку пашкоджанага посуду (пасля гэтага яго ўжо не ставілі ў печ). Даўнасць і масавасць бытавання такога прыёму выклікалі пашырэнне назвы «берасцень» нават на посуд, пазбаўлены берасцяной аплёткі (пераважна гладышы). Берасцені найбольш пашыраны былі на Паазер’і; у наш час выйшлі з ужытку.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕРШАВА́НАЯ МО́ВА,
верш, асаблівы тып эмацыянальна афарбаванай, згушчанай мовы, у якой гранічна адчувальны кожны кампанент, а найбольш значныя гукі і сугуччы, словы, паўзы, вобразы не толькі акцэнтуюцца, але і ставяцца ў цэнтр увагі. У адрозненне ад прозы вершаваная мова характарызуецца пастаянствам аднароднай інтанацыйнай сістэмы, сіметрыяй і перыядычнасцю члянення сінтаксічных адрэзкаў, пэўным чынам арганізаванай рытмамелодыкай. Адсюль наяўнасць рыфмаў, строф, устаноўка на муз. гучанне. Вылучаюцца белы верш, вольны верш, свабодны верш, дольнік.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
міто́з
(гр. mitos = нітка)
найбольш пашыраны спосаб дзялення клеткі ў жывых арганізмах, пры якім адбываецца строга аднолькавае размеркаванне храмасом паміж даччынымі клеткамі, што забяспечвае ўтварэнне генетычна раўнацэнных клетак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэза́ўрус
(гр. thesauros = скарб)
1) сукупнасць паняццяў з пэўнай галіны навукі, накопленых чалавекам або калектывам;
2) аднамоўны (тлумачальны або тэматычны) слоўнік, які найбольш поўна ахоплівае лексіку дадзенай мовы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фітамастыгі́ны
(н.-лац. phytomastigina)
падклас жгуцікавых тыпу прасцейшых; пашыраны ў марскіх і прэсных вадаёмах; на Беларусі найбольш трапляюцца віды з родаў вальвокс, гоніум, хламідамонас, цэрацыум, эўглена, раслінныя жгуціканосцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
climax
[ˈklaɪmæks]1.
n.
1) кульмінацы́йны пункт
2) найвышэ́йшы пункт; пункт найбо́льшага зацікаўле́ньня; найбо́льш хвалю́ючая ча́стка
3) арга́зм -у m.
2.
v.
1) даве́сьці да кульмінацы́йнага пу́нкту
2) быць у найвышэ́йшай ступе́ні
3) бы́ць кульмінацы́йным пу́нктам
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
гемо́ліз
(ад гема- + -ліз)
працэс распаду эрытрацытаў крыві чалавека і жывёл і выхаду з іх гемаглабіну ў крывяную плазму, што найбольш часта адбываецца пры атручванні хімічнымі рэчывамі (напр.гематаксінамі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Едва́б ’шоўк’ (Нас., Шат., Касп., Сцяшк., Шпіл., Шн.), ст.-бел.едвабъ ’тс’. Запазычанне з польск.jedwab, якое ў сваю чаргу са ст.-чэш.hedvabie (Булыка, Запазыч., 105). Ст.-чэш.hedvabie, відавочна, герм. паходжання. Сярод лексем найбольш блізкая да верагоднай крыніцы ст.-в.-ням.gutawebbi, ст.-сакс.godowebbi (Слаўскі, 1, 551).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тако́ўскі (тако́вский, тако́вський) ’падобны’, ’гэтакі’ (Нас.), ’які заслугоўвае ўвагі, пахвалы або неадабрэння — асаблівы’ (ТСБМ), ’такі’ (Ласт., Сцяшк., Кал., Скарбы), такі́вськый ’найбольш зручны ў дадзены момант’ (Сл. Брэс.), ст.-бел.таковськиі ’такі’ (XVI ст., Карскі 2-3, 54). Наватвор на базе *takovъ (Карскі, там жа; ESSJ SG, 2, 643), гл. таковы.