Прасце́нь 1 ’мера палатна ў даўжыню’ (Мік., Інстр. 2), ’мера аснаванай для ткання пражы ў даўжыню ад сцяны да сцяны’ (Інстр. 2), ’пража, якая з двух верацён змотана на адно’ (гродз., бераст., арш., горац., Трухан, вусн. паведамл.). Гл. про́сцень.

Прасце́нь 2, прасце́нак ’прамая дарожка, якая раздзяляе поле’ (Нас., ТСБМ, Касп.). Дэрываты ад про́сты з суф. ‑ень (прасцень), да якога потым далучыўся яшчэ суф. ‑ак. У семантычных адносінах параўн. просць (гл.), рус. прость ’прамая дарога’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

АДЛУЧЭ́ННЕ ад царквы, выключэнне з рэлігійнай абшчыны асоб за тое, што адмаўляюць Бога, не шануюць Маці Божую, святыя абразы. Выкарыстоўваецца як мера царк. пакарання ў праваслаўі, каталіцызме, іудаізме і некаторых інш. рэлігіях. Кананічнае права адрознівала вялікае адлучэнне, урачыстае (анафема) і малое (часовае, якое «вылечвае»). У сучасных умовах назіраюцца тэндэнцыі да адмаўлення ад такога пакарання.

т. 1, с. 112

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БО́ЧКА ВІ́ЛЕНСКАЯ,

даўняя мера аб’ёму сыпкіх рэчываў. На Беларусі ў 16—18 ст. 1 бочка віленская = 4 чвэрцям = 8 асьмінам = 72 вял. гарцам = 144 гарцам малым = 406,7 л. Прыблізна адпавядае 19 пудам жыта, 18 пудам пшаніцы, 15 пудам ячменю, 10 пудам аўса. У розных раёнах Беларусі на розныя патрэбы існавалі мясц. «бочкі», якія адрозніваліся памерамі.

т. 3, с. 225

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГА́РНЕЦ,

1) старажытная мера (адзінка) аб’ёму сыпкіх рэчываў і вадкасцей. У сістэме мер ВКЛ быў прыняты да карыстання гарней малы (шынковы), роўны 2,8237 л, і гарнец вялікі (цэхавы), у два разы большы (5,6474 л). У 19 ст. да ўвядзення метрычнай сістэмы мер карысталіся гарнцам, роўным 3,2798 л.

2) Пасудзіна такой ёмістасці (умяшчальнасці).

т. 5, с. 67

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Муля́ж ’злепак, мадэль прадмета ў натуральную велічыню’ (ТСБМ). З рус. мовы, у якой з франц. moulage ’фармоўка’ < mouler ’адліваць’ < moule ’форма’ < лац. modulus ’мера’ (Голуб-Ліер, 325).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Паўшуро́нак ’адна шостая сажня дроў’ (Шат., Мат. Гом.), паўшу́ркі ’мера дроў’ (Мат. Гом.). Да паў- і шурка (гл.). Апошняе праз польск. szar, szur з ням. Schar ’куча’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скі́рпа ‘мера насечаных дроў’ (Байк. і Некр.). Магчыма, з лат. kir̃pa ‘капна’, балт.-ням. Stirpe ‘капна ў полі’. Менш верагодна кантамінацыя скірда, скірта і тарпа, торп (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́мушаны erzwúngen; nótgedrungen;

вы́мушаная паса́дка ав Nótlandung f -, -en;

вы́мушаная ме́ра Nótmaßnahme f -, -n;

я вы́мушаны заўва́жыць ich kann nicht umhín zu bemérken

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

miara

miar|a

ж.

1. мера; колькасць;

~a długości — мера даўжыні;

~a powierzchni — мера плошчы;

2. уст. мерка;

zdjąć ~ę — зняць мерку;

iść do ~y — ісці на прымерку;

3. перан. мера;

w ~ę — у меру;

w ~ę możności — па меры магчымасці;

w znacznej mierze — у значнай ступені;

żadną ~ą — ні ў якім выпадку;

w ~ę zasług — па заслугах;

ze wszech miara — як мага; з усяе сілы;

poczucie ~y — пачуццё меры;

przebrać ~ę — перабраць мерку; далёка хапіць; перабраць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

гало́н

(англ. gallon)

мера ёмістасці вадкіх і сыпкіх рэчываў у Англіі, ЗША і некаторых іншых краінах, роўная 1/8 бушаля.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)