жытні, ‑яя, ‑яе.

1. Які мае адносіны да жыта. Жытняе поле. ▪ Агнём вясёлак ззяюць росы У моры жытніх каласоў. Колас.

2. Прыгатаваны з жыта або прадуктаў яго апрацоўкі. Жытняя мука. Жытні хлеб.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падкроіць, ‑крою, ‑кроіш, ‑кроіць; зак.

1. што. Выкраіць, падганяючы да таго, што было скроена раней; паправіць выкраенае. Падкроіць рукаў. Падкроіць фальбону.

2. чаго. Разм. Нарэзаць дадаткова (пра хлеб, каўбасу і пад.). Падкроіць хлеба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скаромніна, ‑ы, ж.

Разм. Тое, што і скароміна. [Алеся:] — З гэтага боку ляжыць ежа: вось тут сыр, а каля яго сала, у тым куточку кілбаса і вяндліна. Паміж бялізнай і скаромнінай — пышачкі, хлеб. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

powszedni

будзённы, звычайны; штодзённы;

dzień powszedni — будзённы дзень;

chleb powszedni — а) штодзённы хлеб;

звыклая справа

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

zarabiać

незак.

1. зарабляць;

zarabiać na życie — зарабляць на хлеб;

2. замешваць (цеста);

гл. zarobić

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

зерне​1 назоўнік | ніякі род

  1. Плод, семя злакаў (а таксама некаторых іншых раслін).

    • Ячменнае з.
    • Кава ў зернях.

  2. зборны назоўнік: Насенне хлебных злакаў.

    • Хлеб у зерні.

  3. Невялікі прадмет, крупінка чаго-н.

    • Жамчужнае з.

  4. пераноснае значэнне: Ядро, зародак чаго-н. (кніжнае).

    • З. ісціны.

|| памяншальная форма: зярнятка і зернетка.

|| прыметнік: зерневы і зернявы.

  • Зерневыя (зернявыя) культуры.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

трубіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Дзьмучы ў трубку, прымушаць яе гучаць.

  2. Гучаць (пра трубу).

    • Трубяць трубы.

  3. Гукамі трубы падаваць сігнал да чаго-н.

    • Т. трывогу.
    • Т. збор.

  4. пераноснае значэнне, аб кім-чым. Настойліва распаўсюджваць якія-н. чуткі (размоўнае).

  5. пераноснае значэнне, што і без дапаўнення. Многа есці (размоўнае).

    • Т. хлеб.

|| закончанае трыванне: пратрубіць, раструбіць і струбіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

дзякуй

  1. Ужыв. як выражэнне падзякі; дзякую.

    • Д. таварышам, што дапамаглі.
    • Д. за хлеб-соль.

  2. дзякуй, нескланяльнае, н. Падзяка, удзячнасць.

    • Вялікі (вялікае) д.
    • Партнзанам — народное д.!

Фразеалагізмы:

  • Дзякуй (дзякаваць) богу (размоўнае) — у сэнсе: добра, нядрэнна.
  • Дзякуй за ласку (размоўнае іранічны сэнс) — ужыв. як выражэнне нязгоды з чым-н.
  • За дзякуй (размоўнае) — бясплатна (рабіць што-н.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Ляплёнік ’таўстун, як вылеплены’ (міёр., З нар. сл.), ’няўдалы хлеб ці праснак’ (КЭС, лаг.), ’муляр, пячнік’ (смарг., Сл. ПЗБ). Утвораны паводле прасл. мадэлі: дзеяслоў + суфікс ‑enъ з дадаткам суфікса ‑ik‑. Да ляпі́ць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пу́льхлы ’мяккі, пушысты’ (Нас., Бяльк.), часцей пу́льхны ’пухкі, рыхлы’ (ТСБМ, Гарэц., Сл. ПЗБ). Запазычана з польск. pulchny ’тс’ < puchlny, першапачаткова пра хлеб, цеста ад puchły ’пышны, надуты’ (Банькоўскі, 2, 963, 965), гл. пухнуць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)