1. Вертыкальная ці нахіленая горная выпрацоўка, якая мае непасрэдны выхад на паверхню; шахтавы ствол.
Заваленая ш.
Спускацца ў шахту.
2. Горнапрамысловае прадпрыемства, якое вядзе падземную здабычу карысных выкапняў; месца здабычы іх.
Працаваць у шахтах.
3. Вертыкальная падоўжаная поласць у некаторых прамысловых канструкцыях (спец.).
Ліфтавая ш.
|| прым.ша́хтавы, -ая, -ае.
Шахтавая печ.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мая́чыць1, ’выступаць на фоне чаго-небудзь, узвышацца над наваколлем’ (ТСБМ). Відавочна, з рус.мая́чить ’тс’, якое да маяк (гл.).
Мая́чыць2 ’рабіць паволі, з гультайствам, абы-як’ (Нас.), рус.валаг., разан.мая́чить ’рабіць праз сілу, ледзь-ледзь’, усх. ’марудзіць’, ма́ять ’мучыць’, балг.ма́я ’забаўляць, затрымліваць’, мая се ’бадзяцца без мэты’, ’здзіўляцца’. Роднасныя з лац.mōlēs ’цяжкасць, вага’, ст.-грэч.μώλυς, ст.-в.-ням.muoen ’працаваць, старацца’, muodi, гоц.afmauiþs ’стомлены’, muohî ’праца’, с.-в.-ням.müen, muowen ’працаваць’, і.-е.*mō‑ (Шмідт, KZ, 26, 5; Бернекер, 2, 7; Фасмер, 2, 587; БЕР, 3, 701–702).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адпрацава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак.
1. Разлічыцца за даўгі, атрыманыя грошы і пад. сваёй працай; адрабіць. Тады Бай-Цзы злітаваўся і згадзіўся, каб яму гэтыя грошы адпрацавалі.Маўр.
2. Скончыць, перастаць працаваць. Васіль быў хіба задаволены тым, што адпрацаваў, што сёння больш рабіць не трэба.Мележ.// Перастаць працаваць, стаўшы непрыгодным для працы. [Вейс] ужо адпрацаваў сваё і выйшаў на пенсію.Арабей.// Знасіцца ад працяглага выкарыстання (пра машыны і пад.).
3. Папрацаваць нейкі час. Адпрацавалі [камсамольцы] па чатыры дні ў лесе і першыя аддалі свой заробак на ўзнос.Пальчэўскі.
The clock is fast/slow. Гадзіннік спяшаецца/адстае;
put the clock forward/back пераве́сці стрэ́лкі гадзі́нніка ўпе́рад/наза́д;
wind (up) a clock заве́сці гадзі́ннік;
work against the clockпрацава́ць ху́тка, каб ско́нчыць рабо́ту датэрміно́ва;
work around/round the clockпрацава́ць уве́сь дзень і ўсю ноч/су́ткі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
наадрэ́з, прысл.
Рашуча, катэгарычна. Палонныя наадрэз адмовіліся ісці працаваць на мінамётны завод.«Звязда».Паўлік ужо раскрыў рот, каб наадрэз адмовіць гэтаму прыліпалу Бародзіну, але так нічога і не сказаў.Беразняк.«Ні ў якім разе!» — Адмовіўся сапёр рашуча, наадрэз.Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаво́льнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Чыніць, тварыць самавольства, паступаць самавольна. — Я гэтага пакуль што не збіраюся рабіць, але калі ты [Кастрыца]хочаш чэсна працаваць, дык трэба, перш за ўсё, дакладна выконваць заданні, а не самавольнічаць, — сурова папярэдзіў Леванок.Стаховіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вашава́ць ’глыбока рыць’ (Шат.); ’калыхаць’ (Сцяц.), вашаваць|вайшаваць ’цяжка працаваць; падымаць, варочаць; калыхаць; рыць зямлю (аб свіннях)’. Параўн. польск.waszować ’выцягваць з вады бярвенні пры сплаве лесу’ і літ.vašúoti ’рваць, торгаць кручком; біць’ (гл. Весці АН БССР, 1969, № 4, 130).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́слуга ’прыслуга, наймічка’ (Бяльк.), параўн. укр.послуга ’служба, паслуга’, польск.posługa ’выкананне задання гаспадара’ і ’служка, чэлядзь, прыслуга’, славац.posluhovaľ ’працаваць прыслугай, гувернанткай’, славен.poslužiti ’служыць, абслужыць’. Да служыць (гл.), як прыслуга ад прыслужваць. Няясным застаецца словаўтварэнне з націскной прыстаўкай по-.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
pflíchteifrig
a стара́нны, руплі́вы, спра́ўны
~ sein — стара́нна выко́нваць свае́ абавя́зкі, працава́ць ве́льмі стара́нна
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Elán
[e'lã:]і[e'la:n]
m -s, -s узды́м, натхне́нне, разма́х
mit ~ árbeiten — працава́ць з натхне́ннем
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)