Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Даль, далёкі (БРС). Рус.даль, далекий, укр.даль, дале́кий, польск.dal, daleki, серб.-харв.даљ і г. д. Прасл.*dalь, *dalekъ. Звычайна звязваецца са словамі *dьliti, *dьlgъ ’доўгі’, якія маюць адпаведнасці ў іншых і.-е. мовах (ст.-інд.dīrghás, грэч.δολιχός і г. д.). Падрабязны агляд у Трубачова, Эт. сл., 4, 184–185, 186–187.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Доўг ’доўг’ (БРС). Рус.долг, укр.дыял.довг, ст.-рус.дългъ, длъгъ, дълъгъ, долгъ, чэш.dluh, славац.dlh, польск.dług, балг.дълг, дыял.длъг, серб.-харв.ду̑г, ст.-слав.длъгъ. Прасл.*dъlgъ ’доўг’ (так у Трубачова, Эт. сл., 5, 179; у Фасмера, 1, 524, і іншых праформа *dьlgъ. Аргументацыя Трубачова: «Праформа слав.*dьlgъ, якую пры гэтым дапускалі, трэба сказаць, занадта блізка падводзіць нас да вядомага прыметніка ’доўгі’, каб гэту блізкасць ігнараваць»). Слова даволі цёмнае па этымалогіі. Лічылі роднасным з гоц.dulgs ’доўг’, ірл.dligid ’доўг’ (гл. Фасмер, 1, 524; Бернекер, 1, 224; Траўтман, 55 і наст.). Не вельмі абгрунтаванымі былі версіі аб запазычанні з герм. моў або кельцкіх. Лічыцца няпэўным і збліжэнне з прыметнікам ’доўгі’ (*dьlgъ), якое прапанавалі Праабражэнскі, 1, 188–189, і Брукнер, 90. Агляд версій гл. яшчэ ў Трубачова, 5, 180.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
lang
a
1) до́ўгі
zwei Méter ~ — два ме́тры даўжынёй
2) до́ўгі, праця́глы
auf ~e Zeit — надо́ўга
◊ etw. auf die ~e Bank schíeben* — разм. адклада́ць што-н. на немаве́дама калі́
~e Fínger máchen [háben] — разм. кра́сці, быць зло́дзеем
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
пас1
(польск. pas)
1) вузкі доўгі кавалак чаго-н. (тканіны, скуры і інш.); пояс;
2) перан. паласа (напр. п. дарогі);
3) шнур, які ахоплівае шківы на валах, прыводзячы ў рух машыны, механізмы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ако́раны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад акарыць.
2.узнач.прым. Ачышчаны ад кары. І вочы яго і нос, непамерна доўгі і чырвоны, пабіты на дзірачкі, як акораная чачоткавая бяроза, і ўся постаць дзеда Піліпа ператвараецца ў знак запытання.Колас.Сярод акораных васкова-жоўтых елак былі раскіданы буданы.Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
застая́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які доўгі час прастаяў, не рухаўся (пра каня). Калёсы між тым ужо каціліся па шляху, застаялыя коні ірваліся як не галопам.Лупсякоў.
2. Які страціў свежасць ад працяглай нерухомасці. Застаялая вада. Застаялае паветра.//перан. Закаснелы, нязменны. Гэта быў .. камсамольскі пратэст супраць застаялага патрыярхальнага вясковага быту.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каго́рта, ‑ы, ДМ ‑рце; Рмн. кагорт; ж.
1. Атрад войска ў Старажытным Рыме, які складаў дзесятую частку легіёна.
2.перан. Група людзей, згуртаваная агульнымі ідэямі, мэтамі. Слаўная кагорта бальшавікоў. □ Міхаіл Сярмяжка належыць да той шматлікай і слаўнай кагорты будаўнікоў-вандроўнікаў, якія не заседжваюцца доўгі на адным месцы.Дадзіёмаў.
[Ад лац. cohors, cohortis.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мужы́цкі, ‑ая, ‑ае.
Уст. Які мае адносіны да мужыка (у 1 знач.), належыць мужыкам. Мужыцкая хага. □ Збігнеў быў апрануты ў доўгі мужыцкі кажух.Карпюк.// Такі, як у мужыка, уласцівы мужыку (у 1 знач). Доўга не чакаючы, .. [Несцер] пайшоў насустрач Кляновічу, ўзрадаваны, што гэты вучоны мае мужыцкую натуру, бо рана ўстае.Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)