Verbum

Ґе́лзаць ’кілзаць’ (Сцяц.). Як і кілзаць (гл.), запазычанне з польск. kiełzać ’тс’ (аб паходжанні польск. слоў гл. Брукнер, 227–228). У бел. мове адбылося азванчэнне k‑ > g‑, што нярэдка бывае ў словах, дзе ёсць санорны r або l. Параўн. ге́льзаць.

Герма́нец, герма́нскі (БРС). Рус. герма́нец, герма́нский, укр. герма́нец, герма́нський. Слова гэта ў бел. і ўкр. мовах, відавочна, узята з рус., дзе ў кніжнай мове запазычана з лац. (зыходным з’яўляецца лац. Germania, Germani; параўн. Фасмер, 1, 403). Гл. яшчэ Рудніцкі, 1, 605.

Клеба́нія ’памяшканне, дзе жыве настаяцель касцёла, царквы’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. klebonijà < польск. plebania (там жа, 2, 473). Параўн. яшчэ ўкр. клебанія, якое ад польск. klebania < plebania. Для беларускай і ўкраінскай лексем трэба прыняць польскі ўплыў (ЕСУМ, 2, 456).

Папа́с ’месца, дзе пасецца жывёла; паша; прыпынак у дарозе з мэтай пакарміць коней, падсілкавацца і адпачыць’ (ТСБМ, Яруш.), попа́с ’тс’ (ТС), ’падножны корм’, папа́ска ’падкормка ў дарозе’ (ТСБМ, Янк. 2). Нулявы і з суф. ‑к‑ дэрыват ад дыял. папасці́ < пасці ’папасвіць’.

◎ Партны́ ₁ ’ільняны’ (Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), портны ’тс’ (ТС). Да портг (гл.).

◎ Партны́ ₂ ’кравец’ (Касп., Сл. ПЗБ). Рус. портной ’тс’. Магчыма, з рус., дзе скарачэнне са ст. портной швец, ст.-рус. пъртныи шьвьць. Да портг (гл. Фасмер, 3, 335).

Партупе́я ’плечавы паясны рэмень, да якога прышпільваецца халодная зброя, палявая сумка і пад.’ (ТСБМ). З рус. портупе́я ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 79), дзе з франц. porte‑épée (Праабражэнскі, 2, 110; Фасмер, 3, 336). З рус. таксама партупе́й‑прапаршчык, партупе́й‑юнкер.

Набажэ́нства ’богаслужэнне’ (БРС, Гарэц., Байк. і Некр.), ст.-бел. набоженство ’багаслужэнне; веравызнанне; богабоязь’ разам з укр. набоже́нство ’тс’ запазычана з польск. nabożeństwo ’тс’ (дзе ў сваю чаргу з чэш. náboženství ’рэлігія, вера, веравызнанне’), гл. Кохман, Stosunki, 91; Сташайтэне, Абстр. лекс., 80.

Лугаві́к ’грыб апенька’ (навагр., Сцяшк.), ’апенька лугавая, Marasmius oreades Fr.’ Названы паводле месца, дзе грыб сустракаецца (параўн. яшчэ кам. бырэзовы, ольховы опэнькы, маст. падарожнікі, драг. пудорожныкь (Жыв. сл.). Сюды ж, відаць, можна аднесці і балг. лугачка ’шампіньён звычайны, Agaricus campestris’.

Во́ступ ’запаведнае глухое месца ў лесе’ (Яшк., КТС); ’квартал лесу, пушчы’ (Яшк.); ’аблава на ваўкоў’ (КТС); ’грамада людзей на аблаве, якая падымае шум і крык, каб ваўкі беглі на стральцоў’ (КЭС), во́ступ воўчы ’месца, дзе водзяцца ваўкі’ (Касп.). Гл. оступ.

Во́сцеж выкл. (2‑я асоба мн. л.) (Нас.) «Восцеж вам на закуску!» З вось + те і часц. ж, дзе це (< те) — канчатак 2‑й асобы мн. л. загаднага ладу, як у рус. нуте, полноте і г. д. (Фасмер, 4, 34).