Verbum

нане́сці¹, -нясу́, -нясе́ш, -нясе́; -нясём, -несяце́, -нясу́ць; -нанёс, -не́сла і -нясла́; -нясі́; -не́сены; зак.

1. чаго. Прынесці ў нейкай колькасці.

Н. грыбоў.

Н. падарункаў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што на каго-што. Наштурхнуць цячэннем вады, ветрам і пад. (разм.).

Лодку нанесла на мель.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), безас., каго-што. Нечакана з’явіцца, трапіць на каго-, што-н. (разм.).

Нанесла чужынцаў у вёску.

4. што на што. Занесці, адзначыць якія-н. даныя.

Н. азёры на карту.

5. што. Прычыніць, зрабіць (тое, што абазначана назоўнікам).

Н. ўдар.

Н. паражэнне.

|| незак. нано́сіць, -но́шу, -но́сіш, -но́сіць.

|| наз. нанясе́нне, -я, н. (да 4 і 5 знач.).

пазбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. што. Збіць, прымусіць адваліцца ўсё, многае.

П. яблыкі.

2. каго-што. Паваліць, прымусіць упасці ўсіх, многіх; падстрэліўшы, прымусіць упасці ўсё, многае або ўсіх, многіх.

П. людзей з ног.

П. качак.

3. каго-што. Рэзкім рухам зрушыць з пэўнага месца, адцясніць адкуль-н. усё, многае або ўсіх, многіх; збіць з дарогі, з правільнага напрамку ўсіх, многіх.

П. прыцэлы ў кулямётаў.

П. людзей з курсу.

4. каго. Моцна пабіць, знявечыць пабоямі ўсіх, многіх.

5. што. Сапсаваць ударамі, зрабіць нягодным усё, многае; абадраць скуру, кару і пад. ў многіх месцах.

П. капыты.

П. калені.

6. што. Збіваючы, прымацаваць адно да другога ўсё, многае.

П. скрынкі цвікамі.

плява́ць, плюю́, плюе́ш, плюе́; плюём, плюяце́, плюю́ць; плюй; незак.

1. Выкідваць з рота сліну.

П. на падлогу.

2. перан., на каго-што. Зусім не лічачыся з кім-, чым-н., паказваць пагардлівую абыякавасць (разм.).

П. ён хацеў на ваша папярэджанне.

3. у знач. вык. Выражае абыякавыя або пагардлівыя адносіны да чаго-н. (разм.).

Суседзі злуюцца, а мне п.!

|| зак. наплява́ць, -люю́, -люе́ш, -люе́; -люём, -люяце́, -люю́ць; -лю́й.

|| аднакр. плю́нуць, -ну, -неш, -не; плюнь (да 1 і 2 знач.).

П. няма куды (таксама перан.: вельмі цесна; разм.).

◊

Раз плюнуць (разм.) — нічога не значыць, вельмі лёгка зрабіць што-н.

Яму гэта раз п.

|| наз. плява́нне, -я, н. (да 1 знач.).

завяза́ць, -вяжу́, -вя́жаш, -вя́жа; -вяжы́; -вя́заны; зак., што.

1. Змацаваць, злучыць канцы чаго-н. вузлом, бантам і пад.

З. вузел.

З. гальштук.

З. хустку.

2. Абматаўшы, змацаваць канцы бінту, вяроўкі і пад.

З. вочы.

З. мех.

З. парэзаны палец.

3. Распачаць, даць узнікнуць (таму, што названа назоўнікам).

З. бой.

З. перастрэлку.

З. гаворку.

З. знаёмства.

◊

Свет завязаць каму (разм.) — зрабіць перашкодай, пазбавіць свабоды дзеянняў.

Як завязаць (разм.) —

1) поўна, вельмі многа, колькі ўлезла.

Насыпаць мех як з.;

2) колькі можна, уволю.

Наеўся як з.

|| незак. завя́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. завя́зван­не, -я, н. і завя́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 1 і 2 знач.).

вы́зваліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.

1. каго-што. Зрабіць свабодным.

В. арыштаваных.

2. што. Вярнуць назад (захопленае ворагам).

В. горад ад захопнікаў.

3. каго (што). Даць каму-н. магчымасць не рабіць чаго-н., пазбавіць ад чаго-н.; выратаваць ад чаго-н.

В. ад дзяжурства.

Вызвалены работнік (які выконвае грамадскія абавязкі з вызваленнем ад вытворчай работы). В. ад пакарання.

4. каго (што). Звольніць, зняць з работы.

В. ад займаемай пасады.

5. каго-што. Выслабаніць ад чаго-н. грувасткага, цяжкага і пад.

В. рукі.

6. што. Апаражніць, ачысціць.

В. месца для шафы.

В. кніжную паліцу.

В. нумар у гасцініцы (выехаць з яго).

|| незак. вызваля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. вызвале́нне, -я, н.

адступі́ць, -туплю́, -ту́піш, -ту́піць; зак.

1. Адысці, аддаліцца ад каго-, чаго-н.

А. улева на два крокі.

2. Адысці назад пад націскам праціўніка.

Адступілі з баямі.

А. перад цяжкасцямі (перан.).

3. ад каго. Перанесці ўвагу з асноўнага на другараднае.

Аўтар адступіў ад тэмы.

4. ад чаго. Перастаць прытрымлівацца чаго-н.

А. ад старых звычаяў.

5. ад чаго. Зрабіць водступ на паперы, пішучы ці друкуючы што-н.

А. ад краю.

6. ад чаго і без дап. Адмовіцца ад свайго намеру, сваіх планаў.

Ён не а. ад свайго.

7. Паменшыцца; адлегчы; спасці (разм.).

Мароз адступіў.

Хвароба адступіла (перан.).

|| незак. адступа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. адступле́нне, -я, н. (да 2—4 знач.).

распусці́ць, -пушчу́, -пу́сціш, -пу́сціць; -пу́шчаны; зак.

1. каго-што. Адпусціць (многіх), вызваліўшы ад абавязкаў. заняткаў і пад.

Р. вучняў на час канікул.

2. Расфарміраваць, ліквідаваць.

Р. часовую камісію.

3. што. Развязаць, разгарнуць што-н. звязанае, скручанае, сцягнутае.

Р. парусы.

Р. косы.

Р. парасон.

4. што. Раскідаць што-н. вязанае.

Р. шкарпэткі.

5. каго-што. Знізіўшы патрабавальнасць, строгасць, дапусціць да свавольства, зрабіць дуроным, недысцыплінаваным (разм.).

Р. дзяцей.

6. што. Прымусіць растварыцца ў якой-н. вадкасці (разм.).

Р. фарбу ў вадзе.

7. што. Растапіць.

Р. масла.

8. што. Расказаць многім (чуткі, плёткі; разм.. неадабр.).

Р. чуткі.

|| незак. распуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. распуска́нне, -я, н. і ро́спуск, -у, м. (да 1 знач.).

прарэ́заць, -э́жу, -э́жаш, -э́жа; -э́ж; -э́заны; зак., што.

1. Зрабіць чым-н. рэжучым адтуліну ў чым-н.

П. сукно. П. акно (прасячы, прапілаваць; спец.).

2. Рэзаць што-н. на працягу якога-н. часу.

3. перан. Прайсці, пралегчы праз што-н., упоперак чаго-н., перасячы што-н.

Маланка прарэзала неба.

Лоб прарэзалі маршчыны.

|| незак. прараза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 3 знач.) і прарэ́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.).

|| наз. прарэ́з, -у, м. (да 1 знач.), прарэ́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 1 знач.), прараза́нне, -я, н. (да 1 знач.) і прарэ́званне, -я, н. (да 1 знач.).

|| прым. праразны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

П. інструмент.

прызна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак.

1. каго-што, у кім-чым і каго-што. Пазнаць па знешніх прыметах.

П. у сустрэчным старога знаёмага.

Яяе ледзь прызнала: так яна пастарэла.

2. што. Дапусціць рэальнасць, наяўнасць чаго-н., згадзіцца лічыць законным што-н.

П. чые-н. правы.

П. свае памылкі.

3. каго-што кім-чым або за каго-што. Палічыць, зрабіць якое-н. заключэнне пра каго-, што-н.

П. сваім важаком (за важака). Урач прызнаў яго здаровым.

П. факты правільнымі.

4. каго-што. Ацаніць каго-, што-н. па заслугах.

Яго творчасць спачатку не прызналі.

|| незак. прызнава́ць, -наю́, -нае́ш, -нае́; -наём, -наяце́, -наю́ць; -нава́й.

|| наз. прызна́нне, -я, н. (да 2—4 знач.).