pionier
м.
1. піянер; пачынальнік;
2. гіст. піянер (член дзіцячай арганізацыі ў СССР)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ГАРМАНІ́ЧНАЯ ПРАПО́РЦЫЯ,
прапорцыя, сярэднія члены якой аднолькавыя, апошні член уяўляе сабой рознасць паміж першым і сярэднім: a/b=b(a-b). Раскладанне ліку а на 2 складаемыя b і (a-b) наз. гарманічным дзяленнем або залатым сячэннем.
т. 5, с. 63
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
акты́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзейны, энергічны; проціл. пасіўны. Актыўны член прафсаюза. □ Мэта савецкіх літаратараў адна — быць актыўнымі прапагандыстамі ідэй камуністычнай партыі. «Звязда».
2. Які хутка развіваецца. Актыўны працэс у лёгкіх.
•••
Актыўнае выбарчае права гл. права.
Актыўны рахунак гл. рахунак.
Актыўны баланс гл. баланс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
града́цыя, ‑і, ж.
Паслядоўнасць, паступовасць у размяшчэнне чаго‑н., звязаная з павышэннем або аслабленнем велічыні, сілы, значэння. За суддзямі, таксама захоўваючы саслоўныя градацыі, ішлі: напышлівы прадстаўнік дваранства, мінскі губернатар маршалак Ромава-Рымша-Сабур, член управы Янцэвіч, які прыбыў замест гарадскога галавы. Колас.
[Лац. gradatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фарысе́й, ‑я, м.
1. У Старажытнай Іудзеі — член рэлігійна-палітычнай партыі, якая абараняла інтарэсы заможных і вызначалася фанатызмам і крывадушшам.
2. перан. Ханжа, крывадушнік. [Лабановіч пра сябе:] А ён... проста — манюка, хітрэц, фарысей, ашуканец,.. фальшываманетчык, бо выдае сябе не за тое, што ён ёсць... Колас.
[Ад стараж.-яўр. pārāš.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́тман 1 гіст. ст.-бел. ’член магістрата старажытнай Рыгі’ (Ст.-бел. лексікон; Карскі, 1, 204), упершыню фіксуецца ў 1300 г. (Булыка, Запазыч.). Непасрэднае запазычанне з с.-н.-ням. râtman ’тс’, параўн. Фасмер, 3, 447.
Ра́тман 2 ’старшы над плытагонамі, які кіруе праводкай плытоў праз небяспечныя месцы’ (зах.-палес., Кольб.). Гл. ротман.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кансерва́тар
(лац. conservator = ахавальнік)
1) чалавек старых, аджыўшых поглядаў, праціўнік новага, прагрэсіўнага;
2) член кансерватыўнай партыі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
самура́й
(яп. samuraj)
член прывілеяванай ваеннай касты ў феадальнай Японіі, а таксама прадстаўнік японскай агрэсіўнай ваеншчыны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АРЭ́НІУС (Arrhenius) Свантэ Аўгуст
(19.2.1859, маёнтак Вейк, каля Упсалы, Швецыя — 2.10.1927),
шведскі фізікахімік, адзін з заснавальнікаў фізічнай хіміі. Член Каралеўскай Шведскай АН (1901), замежны член-карэспандэнт Пецярбургскай АН (1903), ганаровы акадэмік АН многіх краін, у тым ліку СССР (1926). Скончыў Упсальскі універсітэт (1878). З 1905 дырэктар Нобелеўскага інстытута. Навуковыя працы па тэорыі раствораў электралітычнай дысацыяцыі, даследаванняў па хімічнай кінетыцы (ураўненне Арэніуса), а таксама па астраноміі, астрафізіцы, біялогіі (дастасаванне фізіка-хімічных законаў да біялагічных працэсаў), тэорыі касмічнага паходжання жыцця на Зямлі. Нобелеўская прэмія 1903.
Літ.:
Соловьев Ю.И. Сванте Аррениус, 1859—1927. М., 1990.
т. 2, с. 13
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
радавы́
I
1. прил. (не принадлежащий к руководящему, командному составу) рядово́й;
р. член па́ртыі — рядово́й член па́ртии;
р. саста́ў — рядово́й соста́в;
2. сущ. рядово́й;
гва́рдыі р. — гва́рдии рядово́й
II (о посеве, с.-х. орудиях) рядово́й;
р. пасе́ў — рядово́й посе́в;
○ ~ва́я се́ялка — рядова́я се́ялка
III в разн. знач. родово́й; (наследственный — ещё) пото́мственный
IV (о ткани) дерю́жный, поско́нный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)