Рагадан: пры гульні “ў рагадана”: Рагадан, рагадан,/ на чатыры загадан./ Кацярынін нос/ На пятнаццаць вёрст/ Шалдэбалдэ/ Башмак барада! (бялын., Рам. 8). Няясна. Антропаў лічыць цюркізмам (БЛ, 45, 25). Магчыма, з цюрк.ramadan (ramazan) ’дзевяты месяц па месяцавым календары’, ’пост’, ’уласнае імя’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дудзе́ць, дуджу, дудзіш, дудзіць; незак.
Іграць не дудцы, дудзе. //Разм. Гусці. Аднекуль зверху пранозліва дудзіць сігнал маставога крана.Асіпенка.[Максімка] зняў тэлефонную трубку і доўга слухаў, як там нешта дудзела.Сабаленка.//што і без дап.Разм. Аднатонна, нягучна гаварыць, чытаць, спяваць. Дудзець пад нос. □ Голас то змаўкаў, то зноў пачынаў дудзець пра храбрага камара, і ад гэтага аднастайнага дудзення пачынала хіліць да сну.Лынькоў.Лявон канчаў падплятаць лапаць і дудзеў пад нос нейкую сумную песню.Чарот.//перан. Надаедліва паўтараць адно і тое. [Фінцечцы] заўсёды гаварылі, што яна прыгожанькая. Асабліва перад бацькамі. А бацькі штодня дудзелі ёй аб гэтым.Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пахнуць, несці, цягнуць, тхнуць, патыхаць, духмяніцца, чадзіць / непрыемна: смярдзець / слаба: аддаваць; пахацець (разм.) □ біць у нос, даваць у нос
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
гугня́вы, ‑ая, ‑ае.
Які гаворыць або спявае ў нос. Прыгожая маладая дзяўчына не хацела ісці замуж за нелюбімага, ды можа яшчэ якога-небудзь гугнявага .. старога.Краўчанка.// Які мае непрыемнае насавое адценне (пра голас, гаворку). Натоўп людзей не слухаў гугнявага чытання, якое зрывалася на крык.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аблупі́цца, ‑лупіцца; зак.
Абдзерціся, адваліцца (пра верхні слой чаго‑н. — кару, скуру, фарбу і інш.). Аблупілася фарба — не падымаліся рукі, каб паднавіць яе.Шахавец.Валасы ў дзяўчыны выцвілі, твар загарэў, аж чорны стаў, а нос аблупіўся.Васілёнак.// Адпасці кавалкамі, абсыпацца (пра тынк і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
toy2[tɔɪ]v.
1. (with) гуля́ць, забаўля́цца;
Don’t toy with matches. Не забаўляйся з запалкамі.
2. несур’ёзна ста́віцца (да чаго-н./каго-н.); вадзіць за нос;
toy with an idea насі́цца з ду́мкай
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Наса́тка1 ’насоўка, насавая хустачка’ (Гарэц., Жд. 1, Сл. ПЗБ), сюды ж насаві́к ’тс’ (Ян.), наса́рка ’тс’ (Сцяшк. Сл.) і пад. Да нос, вынік семантычнай кандэнсацыі спалучэнняў тыпу насава́я ху́стачка і пад.
Наса́тка2 ’драўляная пасудзіна, бочачка з носікам для напіткаў, алею і інш.’ (Нас., Мат. Гом., ТС; чэрв., Нар. лекс.), ст.-бел.носатка, насатка, насадка ’адзінка вымярэння вадкасці’, ’ёмістасць, якая змяшчае ў сабе дзве калоды мёду, у выглядзе цэбра, які насілі на каромысле, ці ў выглядзе посуда з носам’ (Нас. гіст.). Да нос (Скурат, Меры, 74–75), параўн. насаты ’з (вялікім) носам’; формы з д — вынік дээтымалагізацыі ці ад’ідэацыі да насадзіць ’набіць, насадзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Náse
f -, -n
1) нос
sich (D) die ~ schnáuzen [pútzen, schnéuzen] — вы́смаркацца
die ~ rümpfen [zíehen*] — змо́ршчыць нос, скрыві́ць нездаво́леную мі́ну
an der ~ herúmführen — вадзі́ць за нос
séine ~ in álles hinéinstecken — усю́ды со́ваць свой нос
ich hábe die ~ voll — мне надаку́чыла
2) нюх, чуццё
éine gúte [féine] ~ háben — мець до́бры [то́нкі] нюх
3) тэх. вы́ступ, шып
◊ er sieht nicht wéiter, als séine ~ reicht — ён не ба́чыць дале́й, як кане́ц но́са свайго́
die ~ hoch [in die Höhe] trágen* — мець му́хі ў но́се; дзе́рці хо́хлікі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
чхаць, чха́ю, чха́еш, чха́е; незак.
1. Міжвольна з шумам выдыхаць паветра праз нос пры раздражненні слізістай абалонкі.
2. Утвараць рэзкія адрывістыя гукі пры нераўнамернай рабоце (пра маторы, механізмы і пад.; разм.).
3.перан., на каго-што. Не звяртаць увагі, выказваючы пагарду да каго-н. (разм., груб.).