царадво́рац, ‑рца, м.
Уст. Саноўнік, які займаў пасаду пры царскім двары; прыдворны. [Валуеў] падымаўся па сходах той асаблівай, выхаванай хадою царадворца і саноўніка, злёгку спружынячы на кожным кроку. Караткевіч. Вершы, дзе паказаны здзекі над народам, не падабаліся царадворцам. Семашкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарнамо́рскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да Чорнага мора. Адчуванне, што яна [Валя] часцінка неабсяжнай, вялізнай краіны, дзе адначасова — бушуюць чарнаморскія штормы, на спалавелыя нівы падаюць ціхія дажджы, а над заснежанымі запалярнымі прасторамі яснее зусім не летняе неба... Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́рвана,
1. Прысл. да чырвоны (у 1 знач.).
2. безас. у знач. вык. Пра перавагу чырвонага колеру дзе‑н., наяўнасць чырвані. На дварэ было чырвана, як ад пажару. Пташнікаў. Там [у вёсцы] цяпер цвітуць вяргіні — аж чырвана пад вокнамі. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шу́мна,
1. Прысл. да шумны.
2. безас. у знач. вык. Пра наяўнасць шуму, ажыўлення, мітусні дзе‑н. Было шумна і людна каля будынка рабфака ў дзень экзаменаў. Колас. За сталом было шумна: госці ажыўлена перагаворваліся, жартавалі, смяяліся. Каршукоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́тка, ‑і, ДМ ятцы; Р мн. ятак; ж.
Уст. Месца, дзе прадаюць мяса; мясная лаўка, прылавак. За сценамі.. [астрога] разбегся шырокі рынак з рознымі крамамі і мяснымі яткамі. Шынклер. Сярод натоўпу стаяла вялізная ятка, крытая белым ядвабам. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нае́хаць, -е́ду, -е́дзеш, -е́дзе; -е́дзь; зак.
1. на каго-што. Наткнуцца на каго-, што-н. у час язды.
Н. на пешахода.
2. (1 і 2 ас. адз. не ўжыв.). Прыехаць у вялікай колькасці.
К вечару наехалі госці.
3. перан., на што. Ссунуцца са свайго месца, засланіўшы сабой што-н. (разм.).
Шапка наехала на вочы.
|| незак. наязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. нае́зд, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бібліятэ́ка, -і, ДМ -тэ́цы, мн. -і, -тэ́к, ж.
1. Установа, якая збірае і захоўвае кнігі для грамадскага карыстання.
Нацыянальная б.
Беларусі.
2. Збор кніг, якія з’яўляюцца прыватнай або грамадскай уласнасцю, а таксама памяшканне, дзе яны захоўваюцца.
Б. вучонага.
3. Назва серыі кніг пэўнай тэматыкі.
Б. паэта.
Б. настаўніка.
|| памянш. бібліятэ́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 3 знач.).
|| прым. бібліятэ́чны, -ая, -ае.
Бібліятэчная справа.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злучэ́нне, -я, н.
1. гл. злучыцца, злучыць.
2. Месца, дзе што-н. злучана.
Сустрэцца на злучэнні дарог.
3. Вайсковае аб’яднанне, група, якая складаецца з асобных воінскіх часцей і некаторых іншых самастойных вайсковых адзінак.
Партызанскае з.
4. Рэчыва, у якім атамы аднаго ці розных элементаў знаходзяцца ў пэўнай хімічнай сувязі.
Арганічнае з.
5. У граматыцы: спосаб сувязі некалькіх слоў або простых сказаў на аснове іх граматычнай раўнапраўнасці.
Спосаб злучэння і падпарадкавання сказаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зня́цца, зніму́ся, зні́мешся, зні́мецца; зня́ўся, зняла́ся, -ло́ся; знімі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца, адмацавацца ад чаго-н.
Века лёгка знялося з дзежкі.
2. Крануцца з месца, адправіцца ў дарогу.
З. з якара.
Воінская часць знялася.
3. Сфатаграфавацца, а таксама сыграць ролю ў кінафільме.
З. на фоне мора.
З. ў кінафільме.
◊
Зняцца з уліку — перастаць быць на ўліку дзе-н.
|| незак. зніма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перабы́ць, -бу́ду, -бу́дзеш, -бу́дзе; -бу́дзь; -бы́ты; зак. (разм.).
1. што і без дап. Пражыць нейкім чынам, перачакаць нейкі час, да якой-н. пары.
П. ноч у знаёмых.
2. Пабываць у розны час дзе-н. — пра ўсіх, многіх або пабываць у каго-н. у руках — пра ўсё, многае.
За апошні час тут перабыло многа людзей.
Колькі кніг перабыло ў яго руках.
|| незак. перабыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)