раме́снік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек, які займаецца, валодае прафесійным рамяством.
Дробны р.
2. перан. Той, хто працуе без творчай думкі, па шаблоне.
3. Вучань рамеснага вучылішча (разм.).
|| ж. раме́сніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
|| прым. раме́сніцкі, -ая, -ае і раме́сны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Р. промысел.
Рамесная праца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сноб, -а, мн. -ы, -аў, м. (кніжн.).
Чалавек, які рупліва трымаецца моды, правіл і манер «вышэйшага свету», які лічыць сябе носьбітам вышэйшай інтэлектуальнасці і вытанчаных густаў, прэтэндуючы на элітарнасць, выключнае кола заняткаў і інтарэсаў (неадабр.).
Снобы грэбуюць усім, што выходзіць за межы іх уяўленняў аб уласнай годнасці.
|| прым. снабі́сцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спарта́нец, -нца, мн. -нцы, -нцаў, м.
1. Грамадзянін Спарты — дзяржавы ў Старажытнай Грэцыі, жыхары якой вызначаліся вынослівасцю, цярплівасцю, вялі суровы лад жыцця.
Лагер спартанцаў.
2. Чалавек, які задавольваецца самым неабходным, адмаўляецца ад раскошы, вядзе суровы лад жыцця.
|| ж. спарта́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. спарта́нскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стараве́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Чалавек, які прытрымліваецца старой веры, не прызнае царкоўнага расколу 17 ст. ў Расіі і варожа адносіцца да афіцыйнай праваслаўнай царквы.
2. перан. Той, хто прытрымліваецца старых поглядаў, старых звычак (уст., жарт.).
|| ж. стараве́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. стараве́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стра́сны, -ая, -ае.
1. Пранікнуты моцным пачуццём, нястрымны ў сваім праяўленні.
Страсная прамова (прасякнутая натхненнем). Страсныя спрэчкі.
2. Які цалкам аддаецца якой-н. справе, моцна ахоплены чым-н.
С. калекцыянер.
С. барацьбіт за незалежнасць.
3. Здольны на моцнае каханне, страсць; палкі, гарачы.
С. чалавек.
С. пацалунак.
|| наз. стра́снасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ула́дны, -ая, -ае (кніжн.).
1. Схільны навязваць сваю волю, загадваць, падначальваць сабе; які выражае ўладу, волю, рашучасць, уладарны.
У. чалавек.
У. позірк.
2. (звычайна з адмоўем). Які мае права, уладу што-н. рабіць.
Не ўладны загасіць такі агонь.
3. перан. Неадольны, усемагутны.
Уладнае пачуццё.
|| наз. ула́днасць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фізі́чны, -ая, -ае.
1. гл. фізіка.
2. Які мае адносіны да чалавечага арганізма або да дзейнасці мышцаў, мускулаў; цялесны.
Фізічная праца.
Фізічная прыгажосць.
Перамагчы фізічна (прысл.).
3. Які адносіцца да палавых узаемаадносін.
Фізічная блізкасць.
4. Матэрыяльны.
Фізічнае старэнне машын.
○
Фізічная асоба (спец.) — чалавек, індывід як носьбіт грамадзянскіх правоў і абавязкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чараўні́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. У казках і павер’ях: той, хто валодае чарамі; вядзьмар.
Злы ч. ператварае чалавека ў жабу.
2. Знахар, лекар.
3. перан. Чалавек, здольны захапіць чым-н., зачараваць.
Ч. слова.
Ч. беларускай паэзіі.
|| ж. чараўні́ца, -ы, ДМ -ні́цы, мн. -ы, -ні́ц.
|| прым. чараўні́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шука́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек, заняты пошукам, здабываннем чаго-н.
Ш. жэньшэню.
Шукальнікі алмазаў.
Ш. прыгод.
2. Прыстасаванне ў розных прыборах, якое аблягчае знаходжанне якога-н. прадмета, аб’екта (спец.).
Ш. у фотаапараце.
|| ж. шука́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц (да 1 знач.).
|| прым. шука́льніцкі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Недара́йда ’неахайны чалавек; няўклюда’ (Сл. ПЗБ), неда‑ ральда ’тс’ (там жа), польск. niedorajda ’расцяпа, няўклюда’. Хутчэй за ўсё ў беларускай мове запазычанне з польскай, у якасці зыходнай формы можа быць спалучэнне адмоўя з дзеясловам doradzić ’даць рады, парадзіць’, літаральна ’чалавек, які не можа сабе даць рады’, або doraič ’параіць’ (Варш. сл., 3, 274). Непераканальныя спробы вывесці названыя словы з літ. *nedadairä (з метатэзай у беларускай мове), якое парву́ноўваецца з neapdairūs ’неабачлівы чалавек’ (Грынавяцкёне і др., LKK, 16, 1975, 184; параўн. Лаўчутэ, Балтизмы, U6), або з літ. nedereivä ’расцяпа, няўклюда’ (Сл. ПЗБ, 205).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)