◎ Не жываце́й! ’сцеражыся’ (полац., Нар. лекс.), не жыватий! (вокрык з пагрозай) ’жыў не будзеш’ (Растарг.). Да жыватиць ’цешыцца здароўем’ (Нас.), параўн. палес. жывотітэ ’груб. існаваць’ (драг., Нар. лекс.), усе да жывот ’жыццё’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Недашмыгі ’не да смаку, неадпаведна жаданню, нораву’ (Нас.). Са спалучэння *не да шмыгі, параўн. да шмыгі ’да твару, падыходзіць’, параўн. укр. не‑до‑шмиги, не‑до‑чмиги ’не падыходзіць, недаладу, недарэчы’. Гл. шмыга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́жаны, лажаныя пчолы ’пчолы з выбраным мёдам’ (Нас.), ст.-бел. лажоный (1529 г.), ст.-рус. лаженый (XII ст.) ’вынуты’ (г. зн. ’вулей, у які ўжо лазілі’) (Фасмер, 2, 448). Да лазіць 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лажніца ’спальня’, ’адпачывальня’ (Нас., Бяльк.; мсцісл., З нар. сл.), укр. ложниця, рус. ложница, ст.-польск. łożnica, чэш. ložnice, славен. lężnica ’тс’, серб.-харв. ложница ’спальня’, ’пасцель’, балг. ложница. Прасл. Іогьпіса. Да лажыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́сціцца, ласціць ’выяўляць (да каго-небудзь) ласку, лагоднасць’, ’падлашчвацца, падлізвацца’ (Бяльк., Яруш., Нас., Касп., Сцяшк. Сл.). Укр. ластитися ’лашчыцца’, паўн.-рус. ластить(ся) ’тс’. Да ласка (гл.). Агляд літаратуры гл. Фасмер, 2, 463.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Льжэць ’лягчэць (аб хваробе, марозе)’ (Нас., Гарэц., Дразд.), памор. lžec, lžωc, польск. літар. ze‑lżeć. Бел.-польск. ізалекса. Утворана ад прыметніка lьgъ ’нямоцны, лагодны’, ад якога таксама паходзіць лёгкі (гл.) (Слаўскі, 4, 395).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малацьба́, мыладзьба́, молоцьба́, маладжба́ ’выбіванне зерня з каласоў, струкоў; час, пара, калі малоцяць’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., ТС, Ян.). Укр., рус. молотьба, польск. młoćba, чэш., славац. mlatba. Паўн.-слав. moltьba. Да малаціць, молат (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мамоша, мамошка ’палюбоўніца’ (Нас., Растарг.). З рус. пск., смал. момо́шка ’тс’, цвяр., кастр., тамб., варон. мамо́ха ’тс’, пск. ’пышнацелая, дародная жанчына’. Да мама (гл.). Аб суфіксе гл. Слаўскі (SP, 1, 74 і 78).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вецвійка ’галінка’ (КТС, І. Гурскі). Дэмінутыўнае новаўтварэнне ад вецце (гл.); ‑в‑ з’явілася ў выніку распадабнення ‑ц‑, відавочна, пад уплывам рус. ветвь; параўн. бел. вецціка ’галінкі’ (Нас.), таксама смал. зборн. ветвейко ’вецце, галіны дрэў’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́падзь (жывёлы) ’паморак’ (Нас., Гарэц., Бяльк.), вопаць ’эпілепсія’ (Арх. Бяльк., слонім.). Параўн. рус. смал. вопадь ’пошасць, эпідэмія’, бранск. вопадь ’пагібель’ (Раст.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад ападаць. Адносна другога значэння параўн. таксама рус. падучая ’эпілепсія’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)