дарэмна,

1. Прысл. да дарэмны.

2. у знач. вык. Марна, бескарысна. Колькі мы ні гукалі і ні свісталі — усё дарэмна, Мішкаў і след прастыў. Паслядовіч.

•••

Дарэмна хлеб есці гл. есці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спытваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

Разм. Спрабаваць на смак; каштаваць. Пірагом запах хлеб — хто яго спытваў калі, той пірог. Лобан. // Есці. — Я даўно сала не спытваў, — сказаў тужліва Міхалючок. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шабасовы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да шабасу (у 1 знач.). Шабасовыя свечкі. ▪ Сеў і з клунка.. [Сымон] вымае Рыбу, хлеб, кладзе па дол; Няхай Шлёма прабачае: Шабасовы гэта стол! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Карава́й ’рытуальны вясельны хлеб’, укр. коровай ’тс’, рус. коровай ’тс’, балг. кравай ’тс’, серб.-харв. кра̀ва̑ј ’тс’, славен. kravâj ’тс’ (заходнеславянскія паралелі адсутнічаюць). Аб фальклорных даных гл. Іванаў-Тапароў, Иссл., 243 і наст. Традыцыйна каравай разглядаецца як «бык-жаніх» («каравай — карова»), каравай — варапай ’выкрадальнік нявесты’ ў адпаведнасці з абрадам «умыкання». Словаўтваральная мадэль выкарыстоўвае фармант ‑ějь/‑(j)ajь (Ваян, Gram. comp. IV, 532; SP, 1, 88). Параўн. літ. vasarà ’лета’, vasarójis ’яравы хлеб’ (Трубачоў, Эт. сл., 11, 115).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ По́мачка ’мачанка’ (Сцяшк. Сл.), ’вада для змочвання пальцаў праллі’ (Варл.). Рус. пом ачка ’соус’, помаку́шка ’рэдкая страва з канопляў, у якую макал і хлеб’. Да па‑ і макацъ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

загарнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Згарнуць у адно месца, загрэбці.

    • З. жар.

  2. Прыкрыць зверху (пяском, лісцем і пад.).

    • З. зямлёй.

  3. Ахінуць, закруціць у што-н. З. хлеб у сурвэтку.

    • З. дзіця ў коўдру.

  4. Закрыць (кнігу, сшытак і пад.).

    • З. канспект.

  5. Загнуць, адвярнуць край адзення, тканіны і пад.

    • З. крысо шыняля.

|| незакончанае трыванне: загортваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

папарабіць, ‑раблю, ‑робіш, ‑робіць; што, чаго і без дап.

Разм. Рабіць многа, доўга, неаднаразова. [Сузон:] — Парабкаў .. [Сапун] не меў як бы, але хто ў яго хлеб пазычаў, той ведае, той папарабіў на яго. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расшыты, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад расшыць.

2. Упрыгожаны вышыўкай, узорным шыццём. Расшыты кажух. Расшытая сарочка. ▪ Дзяўчаты ў беларускіх нацыянальных касцюмах на расшытым ручніку паднеслі гасцям хлеб-соль. «ЛіМ».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чарсцвець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

1. Станавіцца чэрствым, больш чэрствым. Хлеб чарсцвее.

2. перан. Траціць чуласць, спагадлівасць. Людзі з цяжкім лёсам ад гора не чарсцвеюць, а робяцца чуллівымі і вельмі спагадлівымі. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

торба, ‑ы, ж.

Невялікі мяшок (звычайна даматканай тканіны). Вось маці з хаткі выбягае, Алесю торбу даручае, А ў торбе хлеб і, пэўна, сала, І весялей шмат хлопцам стала. Колас. // Мяшок з аўсом, што адзяваецца на галаву каню. // Мяшок старца як сімвал жабрацтва. Лапці, торба, хлеб з мякінай, Цемра курнай хаты, — Невясёлыя ўспаміны Аб жыцці праклятым. Крапіва.

[Цюрк. torba.]

•••

Давесці да торбы гл. давесці.

Дайсці да торбы гл. дайсці.

З торбай ісці гл. ісці.

Пусціць з торбаю (па свеце) гл. пусціць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)