адпрацава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; зак.
1. што. Разлічыцца за доўг сваёй працай.
А. за грошы.
2. што. Папрацаваць нейкі час.
А. пяць дзён у полі.
3. Скончыць працаваць; стаць непрыгодным для працы; знасіцца ад працяглага выкарыстання.
А. сваё.
4. што. Надаць чаму-н. канчатковы выгляд; дамагчыся майстэрскага выканання.
А. нумар праграмы.
|| незак. адпрацо́ўваць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).
|| наз. адпрацо́ўванне, -я, н. (да 1, 2 і 4 знач.) і адпрацо́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прае́хаць, -е́ду, -е́дзеш, -е́дзе; -е́дзь; зак.
1. што. Перамяшчаючыся на чым-н., мінуць, пераадолець якую-н. прастору.
П. плошчу.
П. міма станцыі.
П. пяць кіламетраў.
2. што. Не спыніцца, не сысці там, дзе было трэба.
П. сваю станцыю.
3. Правесці ў дарозе які-н. час.
П. восем гадзін.
4. Тое, што і праехацца (у 1 знач.).
Эх, добра п. па роўнай дарозе на веласіпедзе.
|| незак. праязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1, 2 і 4 знач.).
|| наз. прае́зд, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бяско́нны, ‑ая, ‑ае.
Уст. Які не мае каня, коней. Бясконная гаспадарка. // Без каня. За надзел зямлі, які, вядома, таксама належаў пану, бацька Язэпкаў адрабляў паншчыны пяць дзён на тыдзень — тры дні з канём і два без каня. У бясконныя дні мужыка магла замяніць жонка ці хто іншы з сям’і. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бандэро́ль, ‑і, ж.
1. Шырокая папяровая абгортка для ўпакоўкі кніг, дакументаў пры паштовых перасылках. // Паштовае адпраўленне ў такой упакоўцы. [Паштальён:] — А вам, Міхаіл Дзям’янавіч, сёння тры тэлеграмы, дзве заказныя бандэролі і пісем штук пяць. Даніленка.
2. Папяровая наклейка на тавары, якая сведчыць аб тым, што пошлінныя зборы за гэты тавар заплачаны.
[Фр. banderole.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адпачы́ць, ‑чну, ‑чнеш, ‑чне; ‑чнём, ‑чняце; заг. адпачні; зак.
Аднавіць сілы, зрабіўшы перапынак у рабоце, у якім‑н. занятку. Ногі замлелі і ў роце гарыць, Якраз бы цяпер адпачыць. Жычка. Ігнась узлез па прыступках на ганак. Іх толькі пяць, а як змарыўся. На ганку ён адпачыў і зайшоў у хату. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пералі́вісты, ‑ая, ‑ае.
1. Які гучыць з частымі пералівамі. Пералівістыя пераборы гармоніка. □ З мястэчка, да якога было пяць вёрст, даносіўся глухі пералівісты гул ад касцельных званоў. Пестрак.
2. Які свеціцца, пераліваецца рознымі колерамі. Выплыў круглы і светлы месяц, і адразу ж праз увесь Сож паслаўся серабрысты пералівісты слуп святла. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спружы́нны, ‑ая, ‑ае.
Які ідзе на выраб спружын. Спружынны дрот. // Які мае спружыны, зроблены на спружынах (пра мэблю). Спружынны матрац. □ Дамы драўляныя, вялікія, на чатыры ды пяць пакояў, з мяккімі спружыннымі канапамі і крэсламі. Русецкі. // Які дзейнічае пры дапамозе спружыны, спружын. Спружынная вага. □ Спружынная жарліца — больш дасканалая і надзейная снасць. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прэнт
1. Баразна бульбы (Мін., Смал.).
2. Стар. Пазямельная мера, якая раўнялася 2 1/7 сажня (Гарб., Дэмб., 1, 1882, 171), дзесятай частцы каморніцкага ланцуга або пяць сажняў з доляй (Нас. АУ, 394 б).
3. Мяжа, зарослая травой (Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
інтэрва́л, -лу, м., в разн. знач. интерва́л;
машы́ны ру́халіся з ~лам у пяць ме́траў — маши́ны дви́гались с интерва́лом в пять ме́тров;
гадавы́ і. — годово́й интерва́л;
мелады́чныя ~лы — мелоди́ческие интерва́лы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Мяжпе́рстніца, міжперсніца, мяжыперсьніца ’ворлікі звычайныя, Aquilegia vulgaris L.’ (маг., Кіс.; Дэмб. 1, Касп.), мяжперсціца ’гусялапка востравугольная, Alchemilla (L.) acutangula Buser’ (Дэмб. 1; паўн.-усх., Кіс.), міжыпірнік ’трава, што расце вясной на лузе на поплаве, у якой ліст нагадвае пяць пальцаў рукі’ (КЭС, лаг.). Рус. междуперстница — некалькі іншых назвах раслін; смал. межепарщица, межи‑ перстица ’гусялапка’. Да мяжыперніца (гл.). Расліны ўжываліся ў народнай медыцыне ў якасці прысыпак пры септычных захворваннях.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)