рыфмо́ўка, ‑і, ДМ ‑моўцы; Р мн. ‑мовак; ж.

Сістэма, парадак чаргавання рыфм у вершы, характар рыфм. Байка [Багушэвіча] складаецца з чатырохрадковых строф з перакрыжаванай рыфмоўкай. Казека. Аналіз рыфмоўкі ў Багдановіча, кампазіцыйных форм страфы паказвае, як шырока выкарыстоўваў паэт жанравыя мажлівасці лірычнага верша. Лойка. Даволі значныя дасягненні Цёткі і ў галіне рыфмоўкі. Грынчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

халасця́цкі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да халасцяка, уласцівы халасцяку, халасцякам. Халасцяцкі пакой. □ Цяпер жа Анатолю была магчымасць на нейкі час адцягнуць вяселле і лепш прыгледзецца да сваёй будучай жонкі, якая так нечакана парушыла яго душэўны спакой і мірнае халасцяцкае жыццё. Ваданосаў. [Ніна] параскідала ўсё, дзе халасцяцкім духам пахла, свой парадак павяла. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Звы́чай ’прыняты парадак; прывычка’. Рус. паўд. свы́чай, укр. зви́чай, польск. zwyczaj, славац. zvyčaj. Ст.-бел. звычай (Скарына), ст.-рус. звычай (1609 г.), съвычаи (XII ст.), ст.-бел. звычай. З суф. ‑ějь (гл. Слаўскі, SP, 1, 86–87) ад дзеяслова sъ‑vyk‑nǫ‑ti (гл. выкнуць). Улічваючы ст.-рус. съвычаи (XII ст.), наўрад ці ст.-бел. звычай паланізм (Булыка, Запазыч., 119). Сцяцко, Афікс. наз., 23. Гл. звыклы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

discipline

[ˈdɪsəplɪn]

1.

n.

1) дысцыплі́на f., самакантро́ль -ю m.; пара́дак -ку m.

2) дысцыплі́на f., галі́на ве́ды

2.

v.t.

1) дысцыплінава́ць

2) прывуча́ць да паслухмя́насьці

3) кара́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

exact

[ɪgˈzækt]

1.

adj.

1) дакла́дны; зусі́м пра́вільны; акура́тны

the exact amount — дакла́дная ко́лькасьць

2) стро́гі (пара́дак, пра́віла)

2.

v.t.

1) спаганя́ць (пла́ту, доўг)

2) вымага́ць (вы́сілку, стара́ньня)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Толк ’сэнс, значэнне, сутнасць’, ’кемнасць’, ’карысць’ (ТСБМ, Сцяшк., Вруб.), ’сэнс, лад, парадак’ (Касп., Бяльк., Федар. 4, Некр. і Байк.), ’карысць, сэнс’ (ТС, Сл. ПЗБ), ’розум, развага’ (Ян.): стары воўк знае толк (Пятк. 2; брасл., Рабк.), тоўк ’карысць, сэнс, парадак’ (Бяльк.; воран., Сл. ПЗБ), ’розум, сэнс’, таўко́вы ’разумны’ (Пятк. 2), ст.-бел. толкъ ’размова’ (XV ст., КГС). Укр. дыял. товк ’глузд, розум’, толк, то́лок ’тс’, рус. толк ’думка, развага, тлумачэнне’, польск. дыял. tołk ’розум, сэнс, логіка’, чэш. tolk ’сэнс, значэнне’; ст.-слав. тлъкъ ’перакладчык; тлумачэнне’, сюды ж талкаваць (гл.), параўн. укр. дыял. товкува́ти ’высвятляць, гаварыць’, рус. толкова́ть ’тлумачыць, даводзіць, гаварыць’, макед. толкува ’тлумачыць, разгадваць’, балг. тълку́вам ’тс’. З прасл. *tъlkъ ’думка, тлумачэнне’, узводзяць да і.-е. *tolk​u̯‑ казаць, выкладаць’. Роднаснае да ст.-ірл. ad‑tluch‑ ’дзякаваць’, to‑tluch‑ ’прасіць’ (ЕСУМ, 5, 587; Фасмер, 4, 71; Чарных, 2, 248). Адсутнасць пераходу л > ў у літаратурнай мове і некаторых гаворках тлумачаць пазнейшым (XVIII–XIX стст.) аднаўленнем л па ўзору рус. толк (Векслер, Гіст. 125).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ста́ту́т

(польск. statut, ад лац. statutum)

1) звод палажэнняў, якія вызначаюць структуру, прынцыпы і парадак дзейнасці якой-н. арганізацыі, установы (напр. С. Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі);

2) звод правіл, якія рэгулююць парадак выканання ці прымянення чаго-н. (напр. вайсковы с.);

3) звод законаў у некаторых краінах Еўропы XIV—XVIII стст. (напр. С. Вялікага княства Літоўскага).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

прыбра́ць, -бяру́, -бярэ́ш, -бярэ́; -бяро́м, -бераце́, -бяру́ць; -бра́ў, -ра́ла; -бяры́; -бра́ны; зак.

1. каго-што. Адзець прыгожа, лепш, чым звычайна; упрыгожыць.

П. галаву кветкамі.

2. што і без дап. Прывесці ў парадак.

П. у хаце. П. на стале.

3. што. Прыняць адкуль-н.

П. посуд са стала.

◊

Прыбраць да рук каго-што (разм.) — цалкам падпарадкаваць сабе каго-н. або завалодаць чым-н., захапіць сабе што-н.

|| незак. прыбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. прыбо́рка, -і, ДМ -рцы, ж. і прыбіра́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

све́дчыць, -чу, -чыш, -чыць; незак.

1. аб чым, пра што і з дадан. Пацвярджаць правільнасць, сапраўднасць чаго-н. у якасці відавочніка, сведкі, дасведчанай асобы.

С. аб забойстве.

2. аб чым і пра што. Быць сведчаннем чаго-н.

Парадак на пісьмовым стале сведчыць пра тое, што вучань акуратны.

3. каму, па чым. Даць паказанні на судзе.

С. па справе крадзяжу.

4. што. Афіцыйна пацвярджаць правільнасць чаго-н.

С. подпіс дырэктара.

|| зак. засве́дчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 1 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

рытуа́л

(лац. ritualis = абрадавы)

1) прынятая паслядоўнасць абрадавых дзеянняў (напр. р. вянчання);

2) устаноўлены парадак выканання чаго-н. (напр. вясельны р., р. прыняцця прысягі).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)